Yazar: Eaton Ülke Müdürü Yılmaz Özcan
Birçok zorluğun yer aldığı 2022 yılı, hafızalarımızda uzun müddet yer edinecek. İnanılmaz oranlarda artan güç fiyatları dünyada gündeminin en üst sıralarında yer almaya devam ederken, sisteme daha fazla yenilenebilir güç kaynağı ekleme eforlarına yeni bir ivme kazandırdı.
Enerji dönüşümü bir müddettir gündemin üst sıralarında yer aldığı için, 2023 yılında yeni güç üretim modellerine yönelik ivme artacaktır. İletim ve dağıtım operatörleri, şebekenin modernizasyonu için karbonsuzlaştırma, merkeziyetsizleştirme ve dijitalizasyonun yanı sıra, siber güvenlik ve sürdürülebilirlik hususlarında sağlam bir yaklaşım benimsemelidir.
Önümüzdeki yılı şekillendireceğine inandığımız trendler şunlardır:
Trend #1 = Merkezi Olmayan Güç Üretimi
Enerji dönüşümü, şebekedeki istikametimizi belirlememizi zorlaştırıyor. Klasik manada, “sayacın çıkışında” olduğu kabul edilen paydaşlar yani güç tüketen haneler, işletmeler ve sanayiler, güneş panelleri üzere varlıklardan kendi güçlerinin bir kısmını üretmek ve güç depolama sistemleriyle kendi arz ve taleplerini yönetmek için “sayacın girişine” hakikat adım atıyor.
Enerji ürettikleri ve tükettikleri için üreten tüketici olarak bilinen bu şahısların güç pazarlarına artan iştiraki, iklim değişikliğini azaltmak için fosil yakıtlara olan çok bağımlılıktan uzaklaşması gereken bir güç dalında ilerlemenin olası yolu olarak kabul edilmektedir. Ulusal ekonomiler için, küçük boyutta bile olsa lokal olarak üretilen güç, ithalata olan bağımlılığı azaltarak güç güvenliğini de artırır.
Bunun kulağa güzel geldiği çok açık fakat, merkezsizleştirme; kamu hizmetleri kesimi için, bilhassa şebekedeki talebin en ağır olduğu vakitlerde istikrarlı arzı korurken, özgür tüketicilerden ve ticari yenilenebilir kaynaklardan gelen değişken güç girişinin nasıl dengeleneceğine odaklanan zorluklar ortaya koymaktadır. Hiç kuşku yok ki, 2023 yılında, merkeziyetsizleştirme büyüyen bir trend olacaktır.
Trend #2 = Talep Tarafında Esneklik
2023 yılında, talep tarafında esnekliğini arttırması için dağıtım şirketlerine yapılan davetlerin daha yüksek olmasını bekleyebiliriz. Üreten tüketiciler daha fazla güç üretmeye başladıkça, şebeke üzerinden güç ticareti yaparak ve güç depolama kapasitelerini (elektrikli araç aküleri dâhil) satışa sunarak nasıl para kazanabileceklerini göreceklerdir.
Ancak dağıtım şirketleri birkaç jeneratörden birçok tüketiciye tek istikametli akış için geliştirilen şebekelerde, çift taraflı güç akışlarını yönetim etmenin ortaya çıkan gerçekliğine ahenk sağlamakta zorlanıyorlar.
Bunun en kıymetli nedeni, SmartEn tarafından yayınlanan yeni birDNV çalışmasında gösterildiği üzere, 2030 yılında binalardan, elektrikli araçlardan ve sanayide esnekliğin tam olarak sağlanmasının, dağıtım şebekesine yapılan yatırımları yılda 29,1 Milyar Euro’ya kadar azaltacak olmasıdır. Ayrıyeten bu esneklik, tüketicilere yılda 71 Milyar Euro’ya kadar tasarruf sağlayabilir, 15,5 Terawatt-saat yenilenebilir kesintisini ve 2,7 Milyar Euro kıymetinde pik üretimi ve yıllık 37,5 Milyon ton sera gazı emisyonunu önleyebilir.
Trend #3 = Dijitalizasyon
Çeşitli arz ve tüketim noktalarını kapsayan karmaşık bir güç modeli dijital olarak yönetilmelidir. Fakat güç dağıtım şirketleri, şebekelerinin dijitalizasyonunu sağlamak ve mevcut altyapılarını güncellemek ortasında kalmaktadır.
S&P Küresel Market Intelligence’ın bir yan kuruluşu olan 451 Research,uluslararası araştırmalar sonucunda güç dağıtımı kesiminin kritik bir geçiş noktasında olduğu sonucuna varmıştır. Artan taleplere ve eskimekte olan altyapıya karşın mevcut şebeke ve hizmet düzeylerini yerinde tutmakta zorlanırken, hizmet modellerini değiştirme ve operasyonları optimize etmek için data içgörülerini uygulama gereksinimiyle karşı karşıyadır.
Dijitalizasyon, güç dağıtım şirketleri tarafından ya muvaffakiyetin anahtarı ya da yeni ve eşsiz bir sorun olarak görülebilir: 2023 yılında, buna karar vermek her zamankinden daha sıkıntı olacaktır.
Trend #4 = Siber Güvenlik
Merkezsizleştirme ve dijitalizasyon, büyük ölçülerde datanın işlenmesini gerektirir ve bu da siber güvenlik kaygılarını artırır. Zira bir sisteme daha fazla bilginin girilmesi, sistemin savunmasızlığının artması manasına gelir. Şebekenin güç dönüşümüne hazır hale getirilmesinde ve binaların siber ataklar nedeniyle tehlikeye atılmamasının sağlanması, bütün paydaşların ortak sorumluluğudur.
2023 yılında, güç ve siber güvenlik bölümlerinin, net sıfır amaçlarının siber akınlar tarafından engellenmemesini sağlamak hedefiyle şebekeyi korumak için birlikte yakın bir iş birliği içinde çalıştığını görmeyi bekliyoruz. Hükümetler de bu mevzudaki stratejilerini sağlamlaştırmak için, güç dağıtım şirketleriyle yakın iş birliği içinde çalışmalıdır. Bu, daha uygun risk idaresi süreçleri ve yapılarının önünü açan özel yatırımları ve inovatif yeni teknolojileri benimsemeyi içermelidir.
Trend #5 = SF6 Gazı İçermeyen OG Hücreler
AB ülkeleri ve İngiltere de dâhil olmak üzere Avrupa ülkeleri, 2020’lerin ortalarından itibaren orta gerilim hücrelerde küresel ısınmaya yol açan SF6 gazının kullanımını yasaklamaya hazırlanıyor. Bu tip hücrelerin kullanıldığı diğer birçok sektörle birlikte, enerji dağıtım şirketlerinin de gelecekteki projeler için alternatifler seçmesi gerekecektir. Bu gerçekleşirse, SF6 gazının orta gerilim hücrelerde kullanımı AB’de büsbütün yasaklanacak; bunun sonucunda, SF6 gazının kullanıldığı hücrelerin tekrar doldurulma maliyetleri yükselecek ve hücrenin kullanım ömrü sonunda devreden çıkarılması ve geri dönüşümü de daha masraflı hale gelecektir.
Merkezi olmayan yenilenebilir güçten beslenen bir şebekede daha sık anahtarlama gerekeceğinden, yeni tipteki orta tansiyon hücrelerinin Avrupa’daki pazarı büyüyecektir. SF6 gazı kullanılmayan orta tansiyon hücre teknolojisi gelişmektedir ve bu hücreler azamî 24kV’a kadar nominal tansiyonda çalışabilmektedir. Bu da 2023 yılında ve takip eden yıllarda, orta tansiyon hücreleri SF6’dan arındırma kararını destekleyecektir. Daha sürdürülebilir bir gelecek, hepimiz için yararlı olacaktır.