Üsküdar Üniversitesi Mühendislik ve Tabiat Bilimleri Fakültesi Bilgisayar Mühendisliği (İngilizce) Araştırma Görevlisi Gamze Nilsu Çolak, özellikle doğal afetlerde önemi bir defa daha anlaşılan bilişim uygulamalarına ait değerlendirmede bulundu.
Her türlü afet süreci ve stratejisi önceden planlanmalıdır
Yaşanılan ve yaşanması mümkün krizler bir süreç olarak ele alındığında oluşum ve gelişim basamakları olduğunu belirten Gamze Nilsu Çolak, “Eğer oluşum etabında gerekli kriz yönetimi yapılamaz, önlemler alınmaz ve riskler azaltılmazsa, kriz gelişim evresine sevk edilmiş olur. Örneğin afetlere müdahale edilirken çok sayıda ulusal ve memleketler arası kuruluşlar hatta vatandaşlar, tüm yeterli niyetiyle birebir anda aksiyon almaya çalıştığı için ortaya bir koordinasyonsuzluk çıkabilmektedır. Daha önceki afet tecrübeleri göstermiştir ki her türlü afet sürecinin hazırlığı, planları ve stratejisi önceden belirlenmelidir. Bu hazırlıklar yapılırken yapay zekadan faydalanılarak tüm senaryolar kriz öncesinde hazırlanıp işlenebilir. Oluşturulan bu senaryolara karşı muhtemel hareket planları oluşturulur.” dedi.
Afetlere hazırlık sürecinde sanal simülasyonlar kullanılabilir
Afetlere hazırlık sürecinde sanal simülasyonların kullanılabileceğini kaydeden Gamze Nilsu Çolak, “Var olan sistemlerle etkin olarak ilgilenen çalışanlar ve gönüllüler, sanal simülasyonlar kullanılarak bir metaverse ortamında gerçeğe çok yakın senaryolar ile eğitilebilirler. Kriz anındaki yönetim başarılı bir irtibat süreciyle mümkündür. Hele ki saniyelerin insan hayatında tesirli olduğu deprem üzere kriz anlarında, bilginin en yanlışsız hali en süratli formda yardım örgütlerine ve kitlelere aktarılmalıdır. Bu da birçok sıkıntıya çözüm sağlayan teknolojiyle ve bilişim uygulamalarıyla sağlanır.” diye konuştu.
Sosyal medya üzerinden paylaşılan bilgiler önemli bilgi sağladı
Araştırma Görevlisi Gamze Nilsu Çolak, afetler için özel olarak geliştirilmiş uygulamaların yanı sıra kitle kaynak (crowdsourcing) denilen acil durum bilgi sisteminin oluşturulması süreciyle de toplumsal medya üzerinden bilgi paylaşımı yapılabildiğini söz etti. Çolak, “11 vilayetimizi etkileyen Kahramanmaraş sarsıntısında olduğu üzere, sivil toplum kuruluşları Twitter üzere mecralar üzerinden şahısların paylaştığı bilgilere dayanarak olay yerlerine intikal etmektedirler. Yalnızca afet anında değil, afet öncesinde de toplumun afet risklerine karşı bilinç düzeylerinin arttırılması üzere konularda bilişim uygulamalarından ve toplumsal mecralardan yararlanılmaktadır.” biçiminde konuştu.
Teknoloji krizlerin önlenmesinde de yer alabiliyor
Son dönemlerde doğal afetlere beşerî risklerin de eklendiğini kaydeden Araştırma Görevlisi Gamze Nilsu Çolak, “Küresel ısınma, süratli ve plansız kentleşme, çevre kirliliği üzere etkenler insanlığı günden güne daha çok risk altında bırakıyor. Teknoloji yalnızca kriz durumlarında değil aslında bu krizlerin öngörülmesinde hatta tahminen önlenmesinde ya da en kötü senaryoda hazırlıklı olunabilmesinde de yer alıyor. Teknolojinin afet yönetiminde alabileceği rollerin var olduğunu söyleyebiliriz. Örneğin sensörler, taşınabilir internet ve objelerin interneti (IoT) ile toplanan bilgilerle ile gerçekleştirilen modeller sayesinde tehditler önceden tespit edilebilir ve modelleme sistemleriile önlem alınması sağlanır. Örneğin sensörler sayesinde Avusturalya, Endonezya, Fransa üzere ülkeler denizlerdeki sismik hareketleri takip ediyor ve karşıt durumlar ile tsunamilerin erken tespitini sağlayabiliyor.” tabirlerini kullandı.
Arama kurtarmada “bilgi akışı” hayati önemde
Kriz esnasında teknolojinin yapabileceklerinin başında arama kurtarma çalışmalarına ait bilgi akışının geldiğini kaydeden Çolak, “Facebook, Twitter, WhatsApp üzere toplumsal medya uygulamaları sayesinde gerçek vakitli olarak yardım çalışmalarına ihtiyaç olan alanlara takımların yönlendirilmesi sağlanıyor. Keza 2012 yılında Karayipler’de meydana gelen ve ilerleyen Sandy Kasırgası’nda, afet ile ilgili atılan 20 milyon tweet sayesinde yardım çalışmaları koordine edilebilmişti.” dedi
Mobil uygulamalar hayatı kolaylaştırabilir
Cep telefonlarına çarçabuk indirilen kimi taşınabilir uygulamaların da kriz durumlarında hayatı kolaylaştırabileceğini belirten Gamze Nilsu Çolak, “Bu düşük maliyetli aplikasyonlar, insanların gereksinimi olan bilgileri sunarak afetten korunmayı ve hayatta kalmaya yönelik ipuçları almayı sağlıyor. Centers for Disease Control & Prevention (CDC),My Hurricane Tracker, QuakeFeed ise bunlardan kimileri. OneEvent isimli diğer bir uygulama ise yerdeki ısı ve nem oranı üzere ibareleri takip ederek yangın ve su basması üzere durumları önceden bildirebiliyor.” değerlendirmesinde bulundu.
Akıllı telefonlar erken ikaz sistemlerinin tamamlayıcısı
Akıllı telefonların günümüzde erken ihtar sistemlerini tamamlayan en önemli araçlar olduğunu söyleyen Çolak, şunları söyledi:
“Akıllı telefonlar, erken ihtar sistemlerini tamamlayan en önemli araçlardan olup son teknolojiyle birlikte çok kısa sürede bölgedeki herkese ulaşarak coğrafik bilgi sistemlerinden de yardım alarak olay yerinin tam koordinatlarını ve kaçış noktalarını uygulamalar üzerinden gösterebilmektedir. Birtakım taşınabilir uygulamalar ise deprem anında internetin ve şebekelerin birden çöktüğü anlarda, yalnızca Bluetooth ya da Wi-Fi kullanarak yakın çevredeki beşerlerle haberleşme imkanı sağlamaktadır. Örneğin Signal Offline uygulaması lokal bir ağa bağlı olmadan çevredeki kullanıcılara Wi-Fi üzerinden metin, görsel, ses üzere mesajlarınızı ulaştırıyor. Bridgefy ise aygıtınızı Bluetooth üzerinden erişim alanındaki öteki aygıtlardan biriyle eşleştiriyor. Ağa ne kadar çok kişi katılırsa o kadar büyüyor ve iletileşme imkanı tanıyor.”
İHA’lar yer ve hasar tespitine yardımcı oldu
Arama ve kurtarma çalışmalarında yardıma gereksinimi olan afetzedelerin yer tespitinde ve binaların hasar tespitinde kullanılan bir öteki teknolojinin ise insansız hava araçlarıdır (İHA) olduğunu belirten Gamze Nilsu Çolak, “Havadan çekilen görüntülerdeki binalar ve yollar, yapay zeka ve makine öğrenmesi ile çıkarımlar yapılarak haritalar daha süratli oluşturulabilir. Drone teknolojisi ile geçmişteki birçok felakette onlarca hayat kurtardığı üzere, Google tarafından yardım gereçlerinin afet bölgelerine İHA’larla gönderilmesi üzerine bir çalışma da yürütülmektedir.” biçiminde konuştu.
Çolak, afet yönetimi esnasında gerek sınırların hasar görmesinden gerek çok fazla talep olmasından kullanılamaz hale gelen telekomünikasyon ağları ile ilgili olarak da açık kaynaklı portatif telekomünikasyon kulelerigeliştirildiğini de kaydederek “Bu kuleler portatif bir halde taşınarak ihtiyaç olan yerde çok kısa süre içerisinde kurulabilir. Hatta birtakım parçaları olay yerinde 3D yazıcı ile bile oluşturulabilmektedir. Oluşum, Avustralya’da meydana gelen yanardağ patlamasının akabinde bağlantının sağlanamadığı Vanuatu’da test edilmiş ve başarılı olmuştur.” dedi.
Hibya Haber Ajansı