Azaryan (Azerian) Efendi Kimdir?

Padişahın emriyle Ayan Meclisi Senato Hariciye Encümen Reisliği görevini yürüten Azaryan Efendi, Pendik’in yeniden imar edilmesi için görevlendirilmiştir. Paris’ten getirilen mimar ve mühendislerce kasabanın ilk planları çizilmiş, şehrin kurulması için çalışmalara başlanmıştır. Böylece Pendik, Türkiye’nin ilk planlı kasabası olma unvanını kazanmıştır.

Pendik’te 1889 Yangını ve Azerian Efendi Öncülüğünde İlk Planlı Yerleşme

1889 büyük yangınında Pendik’te bulunan 1200 hane ve dükkan toptan yanmış ve yerleşme ikamet edilemeyecek hale gelmiştir. Sultan II. Abdülhamit bu yangınlardan sonra orduda bir itfaiye teşkilatı kurdurmuştur.




Yangından bir süre sonra; Ayan Meclisi Senato Hariciye Encümen Reisliği görevini yürüten Azerian Efendi, padişahın bir irade iseniyesi ile Pendik’in yeniden kurulmasına memur edilmiştir. Azerian Efendi Paris’ten Mimar ve mühendisler getirterek kasabanın ilk planlarını çizdirtmiş, kasabanın bu plan doğrultusunda yeniden yapımı için ilk çalışmaları da başlatmıştır. Şimdiki Pendik Merkezi Azerian Efendi’nin çizdirttiği o planlar doğrultusunda oluşturulmuştur.




Pendik’teki A harfinin Sırrı

Azaryan Efendi bu planı çizdirirken isminin ilk harfi ‘A’yı Pendik’in ortasına işler. Harfin ayakları sahile uzanacak şekilde planlanır. Belediye binasının önündeki parkta birleşen Gazipaşa ve İsmetpaşa Caddeleri harfin iki ayağını, Dr. Orhan Maltepe Caddesi ise harfin gövdesini oluşturmaktadır.

Pendik’in planı yapılırken kanalizasyon sistemi de düşünülmüş, ancak arazinin düz olması o günün koşullarında kanalizasyon planını tatbike imkan vermemiştir.

Pendik yeni baştan imar edildikten sonra tamamen bir balıkçı sayfiye köyü kimliğine bürünmüş; 1.Dünya Savaşı öncesinde, sahip olduğu otellerin sayısının 8’e çıkmasıyla bir uğrak yeri olmuştur. O dönemdeki nüfus 1.500 civarındadır.

‘Ayovani Caddesi’ Sahil Gezi Yolu Yarım Bırakıldı

Ayrıca, Pendik planında bugünkü Atatürk Heykeli civarından başlayarak, Pendik Burnu’na doğru uzanan, Palmiye civarında son bulan ‘Ayovani Caddesi’ ismi verilen bir sahil gezi yolu da yer alıyordu. Fakat yapımına başlanan ve Pendik Burnu sivriliğine kadar da devam edilen yol, özel mülkiyeti tecavüz iddiaları ile karşılaşmış, prosedür aşılamadığından yarım bırakılmıştır.

Hazırlayan: Elif Kırnak