Prof. Dr. Gardner: “Çoklu zeka kuramı aslında eleştirel bir kavram”

Üsküdar Üniversitesi, NPİSTANBUL Hastanesi, NP Etiler & Feneryolu Tıp Merkezi, Türk Ruhsal Müşavere Rehberlik Derneği ve Olumlu Psikoloji Enstitüsü paydaşlığında gerçekleşen Üsküdar Üniversitesi tarafından bu yıl 5’ncisi gerçekleştirilen Milletlerarası Olumlu Psikoloji Kongresi, bu alanda çalışmalar yürüten uzman isimleri ağırlıyor.

Türkiye’ye geçmiş olsun dileklerini iletti

Üç gün sürecek kongrenin onur konuğu Harvard Üniversitesi’nden Prof. Dr. Howard Gardner oldu. Kongreye çevrimiçi olarak katılan Amerikan psikolog Prof. Dr. Howard Gardner, “İyilik Bilimi, Çoklu Zeka Kuramı” başlıklı söyleşisine 6 Şubat’ta Kahramanmaraş merkezli meydana gelen zelzelelerle ilgili duyduğu üzüntüyü lisana getirerek geçmiş olsun dileklerini iletti.

Prof. Dr. Howard Gardner, “Tüm insanlık adına şu sözleri söylemek isterim: Umarım iyi bir toparlanma olacaktır. Tabii ki bu toparlanma biraz vakit alacaktır ve biraz da üzerinde çalışmamız gerekecek elbette ama biliyorsunuz direnç geliştirebilmenin önemli bir parçası, hayata devam edebilmek yolumuza devam edebilmekten geçiyor ki bu konferans da bu bağlamda oldukça önemli olacak.” dedi.

Çoklu zeka kuramı ile tanınan Prof. Dr. Howard Gardner, son devirlerde meslektaşlarıyla etik, ahlak ve uygunluk üzere kavramlara odaklandıklarını söyledi. Prof. Dr. Howard Gardner, kongrenin konusu olan post travmatik toparlanmada düzgünlük ve nezaket kavramlarının nasıl bir yarar sağladığına ait değerlendirmede bulundu.

Saygı, ahlak ve etik farklı kavramlardır

Gardner, hürmet, ahlak, moralite, etik kavramları ortasında bir fark olduğunu kaydederek, şunları söyledi:

“Saygı nezaketi de içerisinde barındıran bir şey yani çevremizdeki insanlara nazik davranmakla ilgili bir şey. Fakat moralite ahlak dediğimiz şey mesela sizin mahallenizde yaşayan insanlarla nasıl geçindiğinizle alakalı. 10 emir gibi düşünün: Çalmayacaksınız, öldürmeyeceksiniz, yalan söylemeyeceksiniz, ailenize saygılı olacaksınız gibi. Diğer bir ifadeyle size davranılmasını istediğiniz gibi diğer insanlara davranacaksınız.”

“Etik dediğimiz şey çok zorlu mesleki koşullarda nasıl davrandığınızla alakalı yani öğretmen doktor olabilirsiniz ve etik değerlerle karşı karşıya kalabileceğiniz durumlar olabilir.” diyen Gardner, şöyle devam etti:

“Öğretmenlikten örnek vereyim mesela 30 öğrenciniz var, biri çok yıkıcı davranışlara sahip. Öğrenciyi sınıftan atabilirsiniz ancak bu öğrenci çok erken yaşta kendini men edilmiş hissetmeyecek mi ya da tüm zamanlarınızı bu öğrenciye ayırabilirsiniz o zaman da 29 öğrencinin zamanından çaldınız demektir. Yani basit bir cevabı yok. Pozitif psikolojide bizim saygı, mahalli ahlak, etik ve profesyonel kurallar arasında bir ayrım gütmemiz gerekiyor.”

Metaverse gelecekteki jenerasyonları nasıl etkileyecek?

Üsküdar Üniversitesi Kurucu Rektörü Psikiyatrist Prof. Dr. Nevzat Tarhan, günümüzde bilgisayar oyunları ve metaverse’e maruz kalmanın beyni nasıl etkileyeceğinin merak konusu olduğunu belirterek gelecekteki jenerasyonların toplumsal münasebetlerinin zayıf olması nedeniyle Asperger sendromuna maruz kalacağı riskinin ortaya çıktığını söyledi.

“Belki metaverse yardımcı olacak ama insan kalmak kolay olmayacak”

Tarhan’ın bu durum hakkındaki görüşlerini sorduğu Prof. Dr. Howard Gardner, “İnsan nasıl olur dediğimiz şey evrimsel ve antropolojik bir soru. Şu halimize binlerce yıllık bir evrim sonunda geldik. Hepimiz daha âlâ bir insan nasıl oluruz, hepimiz aslında üzerinde çalışıyoruz. Güzel insan olmanın özellikleri nelerdir? Bu müspet psikolojinin de odaklandığı noktalardan bir tanesi. Bu yanımızı nasıl geliştiririz? Birtakım müspet psikologlardan ayrıştığım nokta şu bence: İnsanları daha dürüst, daha nazik, daha etik nasıl yaparız? Bununla ilgili elimizde altın bir reçete yok.” diye konuştu.

Gardner, bunun tartışılması gerektiğine değinerek, “Belki bilgisayar ve yapay zeka bize yardımcı olacak. Tahminen metaverse bize yardımcı olacak lakin sizin bu noktadaki şüpheciliğinizi paylaşıyorum. Beşerler için insan kalmak yani uygun şeyler yapmak çok kolay olmayacak. Bu kadar bilgisayar sistemlerinin tahakküm ettiği dünyada. ABD’de en çok depresyonda olanlar 12-15 yaş ortasındaki kızlar. Sonra birebir yaştaki erkek çocuklar geliyor. Bunlar genç beşerler ve depresyonun önde gelen sebebi pandemi ve toplumsal medya. Kızlar için o kadar güç ki daima kendilerini birileriyle tahminen ‘mükemmel’ kızlarla kıyaslıyorlar. Münasebetiyle önümüzdeki yüzyılda bu insanlık sıkıntısı tahminen daima tartışılan konuşulan bahis olacak.” dedi.

“Nörobilimde çoklu zeka kuramını aslında destekleyen veriler var”

Nörobilim ve çoklu zeka kuramı ortasındaki ilgiyi de pahalandıran Prof. Dr. Gardner, “Çoklu zeka kuramı aslında eleştirel bir kavram. Fransa ekolüne bakacak olursanız tek bir zeka var. Bunu IQ testleriyle test edilebiliyor. Yani bir şeyde güzelseniz her şeyde uygun üzere bir bakış açısı var. Bir şeyde makûs performans gösteriyorsanız her şeyde makûs olacaksınız üzere bakış açısı olan bir ekol vardı. Bir çocuk yeterli lisan öğrenebilir, bir öbür çocuk matematiği güzel olabilir, bir başkasının müzik hünerleri güzel olabilir. Ben bunları farklı zekalar olarak tanımlıyorum.” biçiminde konuştu.

Gardner, çoklu zeka kuramında bilgi dağarcığının ehemmiyetine vurgu yaparak, şu değerlendirmelerde bulundu:

“Ben beyin hasarı olan hastalarla da çalışıyordum. Onlar da aslında tek bir zekanın olmadığını gösteren örnekler zira beynin çeşitli bölgelerindeki hasara nazaran marifetler fark edebiliyor. Nörobilimde çoklu zeka kuramını aslında destekleyen görgül datalar var lakin son yıllarda beyin üzerindeki çalışmalar çok gelişti. Artık mesela hangi nöro devrelerin farklı uyaran aldığı vakit bu bir fotoğraf olabilir, ses olabilir… Nasıl farklı işlevler gösterdiğini biliyoruz. Gelecekte büyük ihtimalle beyindeki farklı bölgelerin farklı bilişsel yeteneklerle alakalı bağlantısını daha net olarak anlayacağız. Bu tahminen de çoklu zeka kuramını da geliştirecek, evrilmesine sebep olacak. Büyük ihtimalle kendinizi algılayışınız diğerlerini algılayışınız değişecek. Artık hayvanların zekasını daha düzgün anlamaya başladık. Evvelce bilmiyorduk.”

“Mezar taşımda ‘Gardner sadece bir zeka olduğu kavramına karşı durdu’ yazabilir”

Bilgisayar ve yapay zeka sistemlerinin dilsel kimi vazifeler üzere işleri insanlardan daha düzgün yapabildiğini kaydeden Gardner, “Sadece beyinden gelen bilgileri almayacağız belki diğer hayvanlardan gelen bilgileri de değerlendireceğiz. Yapay zekanın daha da zeki ve yaratıcı olmaya başladığı dile getiriliyor. Bu da belki de bizim bilgi ile dağarcığımızı daha da karmaşıklaştıracak. Yakın vakitte ölürsem herhalde mezar taşımda ‘Bu Howard Gardner sadece bir zeka olduğu kavramına karşı durdu’ diye yazacaktır herhalde. Benim için de okey açıkçası.” tabirlerini kullandı.

“Yapay zekanın gelecekte duygusal bir yapı geliştirip geliştirmeyeceklerini bilmiyoruz”

Prof. Dr. Gardner, yapay zeka ve chatGPT uygulaması ile ilgili gelişmeleri nasıl değerlendirdiğine ait olarak da şöyle konuştu:

“Son olarak geçtiğimiz günlerde Noam Chomsky’nin pahalı meslektaşlarıyla yazdığı yazısını okudum. Chomsky dünyanın önde gelen entelektüellerinden biri lakin şunu da söylemem lazım: Bu yazının değerli bir çoğunluğu Hümanizmi de yansıtan bir bakış açısına sahip. Fakat şöyle bir sonuca varmak bana çok kolay geliyor: Beşerler muğlaklıklarla, karmaşayla, kompleks sorunlarla uğraştıkları vakit duygusal bir cevap verirler ve yapay zeka bunu vermez üzere bir bakış açısı var. Bu hususta hem fikir olabilirim ancak çok emin olamayız. Bu türlü olduğuna kesin kanaat getiremeyebiliriz. Bilgisayar sistemlerine yazıyoruz, muğlak sorunları çözebiliyorlar. İnsan üzere duygusal bir yapı geliştirip geliştirmeyeceklerini bilmiyoruz. Şu anda bilmiyoruz. Chat GPT ile ilgili bir eğitmen olarak görüşümü soracak olursanız Chomsky’nin zeka kuramına tam olarak da katılmadığımı söylemem lazım.”

“Çocuklara ve gençlere iyilik bilimini öğretmek yerine onlara örnek ve model olmak daha etkili”

Ahlaki zeka ve şuur ortasındaki alakayla ilgili olarak da Prof. Dr. Howard Gardner, “Benim tanımladığım zeka kavramları noktasında bu türlü bir şey olduğunu düşünmüyorum. Zeka dediğimiz şey biraz daha kompütasyonel sistem. Bir lisan bilgisayarı, bir müzik bilgisayarı ya da uzamsal bir bilgisayar olabilir beşerde. Bunu nasıl kullandığımız ahlaki boyuta sahiptir. Mesela Hitler Alman lisanının uzmanıdır onu çok yıkıcı bir halde kullanmıştır. Goethe Alman lisanının uzmanlarındandır, onu çok yapan bir biçimde kullanmıştır. Zeka kendi özünde ahlak dışı bir şey değildir. Siz onu yapan ya da yıkıcı olarak kullanabilirsiniz.” dedi.

Prof. Dr. Howard Gardner, çocuklara ve gençlere yeterlilik bilimini öğretmek yerine onlara örnek ve model olmanın daha tesirli olacağına inandığını söyledi.

Ukrayna’dan çevrimiçi konferans verecek

Kongrenin ikinci ve üçüncü günlerinde de değerli bilim insanları konferans verecek. Ukrayna’dan çevrimiçi olarak katılacak Ukrayna Dragomanov Üniversitesi’nden Prof. Dr. Daria Suprun da “Mesleki Kimlik ve Toplumsal Değerler: Eğitim ve Maneviyat Sinerjisi” başlıklı konferans verecek.

Üsküdar Üniversitesi NPİSTANBUL Hastanesi Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Oğuz Tanrıdağ da kongreye “Pozitif Psikolojinin Nörobilimsel Temelleri” başlıklı bir konferansla katılacak. Konferansın son gününde ise NPİSTANBUL Hastanesi Uzman Klinik Psikolog Özgenur Taşkın,  “Öz Şefkat ve Bilinçli Farkındalık İlişkisi” ve Üsküdar Üniversitesi’nden Dr. Öğr. Üyesi Fatma Turan, “Umudun Sesi: Sessiz İyilikler” başlıklı konferanslar verecek.

Hibya Haber Ajansı