Quanzhou kenti bugün nüfus ve ekonomik hacim açısından Çin’in orta ölçekli kentleri ortasında yer alıyor. Nüfus yahut GDP bakımından birinci 10 Çin kenti listelerinde Quanzhou’ya rastlamazsınız.
Ancak 11. asrın başlarına gidildiğinde, bu kentin global deniz ticaretinin en değerli limanlarından biri olduğunu görülüyor. Deniz ipek yolları üzerinden Afrika ve Batı Asya’yla Çin ortasında geliştirilen ticarette, bütün yollar Quanzhou’ya çıkıyordu. İbni Battuta ve Marco Polo üzere seyyahların Çin’deki birinci durakları burasıydı.
Araplar neden kente “Zayton” dedi?
Quanzhou kenti, Orta Çağ boyunca Batı dünyasında “Zayton” olarak biliniyordu. Arapça kökenli bu isimlendirmenin ardında enteresan bir öykü var. Çinliler kentin limanını hoş kokulu ve koyu kırmızı renkli çiçeklerle süslemişti. Botanik biliminde “Erythrina variagete” olarak bilinen bu çiçeğin Çince ismi “Citong”dur. Kente birinci gelen Arap tüccarlar, limandaki bu çiçeklerden çok etkilenmişler ve çiçeğin Çince ismini kendi lisanlarına “Zayton” olarak çevirmişlerdir. Aslında mana üzerinden değil, fonetik bir çeviri kelam hususudur. Türkçe’ye de geçmiş olan “zayton” sözü Arapçada zeytin demektir. Bu isimlendirme, kente gelen yabancı tüccarlar için baş karıştırıcı olmuştur. Pek çok seyyah ve tüccar, Quanzhou’ya ayak bastıklarında “Nerede bu zeytin ağaçları?” diye sorar. Fakat kentte zeytin ağacı bulunmamaktadır.
Quanzhou’nun deniz ipek yollarındaki kıymetli pozisyonunu son yıllarda yapılan araştırmalarla yine gün ışığına çıkıyor. Kent, UNESCO tarafından dünya kültür mirası olarak belirlendi.
Şehrin en bariz özelliklerinden biri, kültürel çeşitliliği ve kapsayıcılığı. Tarih boyunca kente gelen her yabancı kendisinden izler bıraktı ve bu miras, kenti farklı inançların iç içe geçtiği bir açık hava müzesine dönüştürdü. Budist Kaiyuan Tapınağı’nın birkaç yüz metre ilerisinde İslam’ın Çin’deki en eski ve en düzgün korunmuş mescitlerinden biri olan Qingjing Camii’ne ulaşmak mümkün. Çin’deki en büyük Lao Zi taş heykeli Quanzhou’da yer alıyor, Maniheizm dininin Çin’de kalan tek yapısı Cao’an Tapınağı da burada.
Fujian eyaleti Mart ayı sonunda deniz ipek yollarının tekrar keşfi emelli bir aktiflik düzenleyerek yabancı diplomatları ve gazetecileri davet etti. Fiji, Tayland, Endonezya, Türkiye, İran, Bangladeş, Pakistan üzere İpek Yolu üzerinden Çin’le temas kurmuş ülkelerden gelen temsilciler, eyalette Fuzhou, Quanzhou, Zhangzhou kentleri ve Dehua porselen kasabasını gezdi.
Quanzhou neden başlangıç noktasıydı?
Katılımcılar Quanzhou Denizcilik Müzesi’nde kentin Song-Yuan (960-1368) devrinde deniz ticaretindeki pozisyonu hakkında bilgi edindi. Quanzhou’nun bir lojistik merkezi olarak öne çıkmasını sağlayan ulaşım altyapısının ayrıntıları bu müzede sergileniyor. Bilhassa Luoyang ve Anping taş köprüleri, yapıldıkları devirde Çin’in deniz üzerinden geçen en uzun köprüleriydi ve Quanzhou’nun yöredeki porselen üreticileri ve öbür üretim merkezleriyle ilişkisinde büyük değer taşıyordu. Verimli bir ticaretin tesis edilmesi, tesirli kurumlar da gerektiriyor. 1087 yılında Quanzhou’da kurulan Ticaret Ofisi kentin ticari faaliyetlerini yönetim ediyordu. Müzede Ticaret Ofisi’nin çalışmalarını gösteren doküman ve vesikalar yabancı ziyaretçilerin ilgisini çekti.
Ziyaretçiler seyahat kapsamında “Quanzhou: Deniz İpek Yolu’nun Başlangıç Noktası” isimli kitabın lansmanına katıldı. Quanzhou Müellifler Derneği Lideri Lin Xuanhe tarafından yazılan kitap, Çin Milletlerarası Yayıncılık Kümesi tarafından basıldı. Küme, “İpek Yolu Şehirleri” serisi kapsamında kadim ipek yollarında yer alan kentlerin tarihine odaklanan kitaplar yayımlıyor. Bu seri kapsamında daha evvel 22 kitap hazırlandı.
Bu kitaplar, tarihin hakikat anlaşılması ve Batı’nın üstünlüğüne dayanan tek taraflı tarih okumalarından uzaklaşmak için tam vaktinde gelen eserler. Kuşkusuz geleceğe dair yeni perspektifler geliştireceksek, evvel tarih algımızı değiştirmemiz gerekiyor. Dünya büyük değişimlerden geçerken ve tüm ülkeler yeni yol ayrımlarına yaklaşırken, lakin tarihi gerçek kavrayabilenler yol ayrımlarında hakikat kararlar verebilecekler.
Günümüzde 21. Yüzyıl Deniz İpek Yolu Pilot Bölgesi olarak belirlenen Quanzhou bizlere bir şey daha söylüyor: Çin’in bugün dünya sahnesinin merkezine yürümesi büsbütün yeni bir olgu değil! Çin zati tarih boyunca dünya ticaretinde merkezi ve öncü bir pozisyona sahipti. Bilhassa Song-Yuan devrinde Çin’in dünyada yüzden fazla limanla irtibatı vardı. Ming (1368-1644) devrinde Quanzhou’dan yola çıkan dünyanın en büyük donanmaları Pasifik ve Hint okyanusları sularında seyrediyordu. Hasebiyle günümüzde Çin’in ipek yolunun karadan ve denizden tekrar canlandırılmasına öncülük etmesi bir tesadüf değildir. 2013 yılında ortaya koyulan Nesil ve Yol Teşebbüsü, onuncu yılında yeni bir başlangıç yapmaya hazır. Salgın ve ekonomik sakinlikle boğuşan bir dünya, bu teşebbüsün dünya iktisadına yeni bir soluk kazandırmasını bekliyor.
Kaynak Çin Memleketler arası Radyosu
Hibya Haber Ajansı
10.04.2023 13:50:23