Çelen, kişinin yeme aksiyonunu fizikî açlıktan çok ruhsal durumuna nazaran şekillendirdiği bir beslenme davranışı olan yeme bozukluğunun farklı çeşitleri bulunsa da en sık rastlanan iki cins ortasında anoreksiya nervoza ve bulimia nevrozanın geldiğini söyledi.
Yeme bozukluğunun temelinin çocukluk çağında atıldığını lakin gelişime bağlı olarak ergenlik periyodunda görülmeye başladığını vurgulayan Hiwell Online Terapi Platformu Uzman Klinik Psikoloğu Selin Çelen, “Çocukluk ve ergenlik devrinde; depresyon, toplumsal medya tesiri, şiddet, cinsel istismar, akran zorbalığı, ebeveyn baskıları üzere birtakım risk faktörleri bulunuyor. Yetişkinlerde ise 20 yaş sonrasında görülüyor. Yeme bozukluğunun ruhsal tesirleri olduğu kadar fizyolojik tesirleri de var. Tüm bunları gözeterek yeme bozukluğu bulunan şahıslarla empati yapmak, onların yanında olduğumuzu hissettirmek çok önemli” dedi.
Çelen, yeme bozukluğu, bireyin kısıtlayıcı beslenme biçimi, yasaklar, harika olma gereksinimi, beğenilme ve arzulanma isteği üzere pek çok nedenden ötürü ortaya çıkabildiğine değinerek, “Kişinin yemekle ortasındaki ilginin bozulması durumunda ortaya çıkan yeme bozukluğunun nedenleri ortasında çoğunlukla vücut görünümüne karşı memnuniyetsizlik duyma ve sağlıklı olma isteği yer alıyor.” diye konuştu.
Her bireyin terapiye kolay ve daha süratli erişebilmesi için hayata geçen Hiwell Uzman Klinik Psikoloğu Selin Çelen, bedelini kilosu ve vücut görünümü üzerine kuran kişinin, memnuniyetsizliğini telafi etmek için; kısıtlayıcı diyetler, detokslar, kendini aç bırakmak, kusma, laksatif-diüretik kullanma, çok antrenman yapma üzere davranışlarda bulunabildiğini lisana getirdi. Yapılan bu aksiyonların kişinin yeme ile kurduğu bağın bozulmasına neden olduğunu belirten Selin Çelen, bu rahatsızlığın fizikî tesirleri, tespiti ve bu bireylere yaklaşırken dikkat edilmesi gerekenler hakkında bilgi verdi.
Çelen, kelam konusu rahatsızlığın temellerinin çocukluk periyodunda atıldığını fakat gelişime bağlı olarak 13-14 yaşlarında görülmeye başladığının altını çizerek, “Çocukluk ve ergenlik devrinde yaşanan; korku bozuklukları, depresyon, toplumsal medya tesiri, ruhsal ve fizikî şiddet, cinsel istismar, akran zorbalığı, kayıplar ve ebeveyn baskıları yeme bozukluğunun en temel nedenleri ortasında yer alıyor. Bu nedenle tüm risk faktörlerini göz önünde bulundurarak erken müdahalede bulunmak epeyce önemli” sözlerini kullandı.
“Türkiye’de yeme bozukluğu görülme oranı yüzde 3”
Yapılan araştırmalara nazaran ülkemizde yeme bozukluğu görülme sıklığının ortalama yüzde 3 oranında olduğunu bildiren Selin Çelen, ergenlerde bu oranın yüzde 2.33, ergen kızlarda ise yüzde 4.03 olduğunu söyledi. Bu oranın üniversite öğrencisi kızlar üzerinde yapılmış bir çalışmada Anoreksiya Nervoza yüzde 0.1-4 ortasında, Bulimia Nervozanın ise yüzde 18-20 ortasında değiştiğini vurgulayan Selin Çelen, yeme bozukluğu görülen şahıslarda birebir vakitte telaş bozukluğu görülme oranının da yüzde 60’ın üzerinde olduğunun altını çizdi.
“Pandemide arttı”
Çelen, “Chicago’da bulunan ve yeme bozukluğuyla çaba eden bir dernek olan ANAD’a nazaran dünya çapında yaklaşık her 10 bireyden 1'i bu hastalıktan etkileniyor ve dünya nüfusun en az yüzde 9'unda yeme bozukluğu görülüyor. Lakin pandemi periyodunda dünyada ve Türkiye’de klinik olarak görülmese de toplumda yeme bozukluğu görülme sıklığı arttı. ANAD Derneği’nin çocuk ve ergenlerle ilgili araştırma bulgularına nazaran; 1-3’üncü sınıftaki kızların yüzde 42'si zayıflamak istiyor, 10 yaşındaki çocukların yüzde 81'i şişman olmaktan korkuyor, ergen kızların yüzde 35-57'si süratli diyet yapıyor, oruç tutuyor, kendi kendine kusuyor ve diyet hapları ya da müshil kullanıyor. Yeme bozukluğu, vefat riski en yüksek teşhis kümesidir. Bilhassa Anoreksiya Nervoza kümesinde vefat riski, gelişmiş ülkelerde yüzde 10’larda.” dedi.
“En kıymetli nokta, hassas ve dikkatli yaklaşmak”
Eğer etrafımızda yeme bozukluğu olduğundan şüphelenilen bir birey varsa, bu şahıslara karşı hayli hassas bir halde yaklaşmanın çok kıymetli olduğunu bildiren Selin Çelen, “Çünkü bu bireyler, etrafından gelecek rastgele olumlu ya da olumsuz bir yorum karşısında süratlice tetiklenebilir. ‘Çok hoş gözüküyorsun’, ‘Kilolu değilsin’, ‘Kilo mu aldın?’ ya da ‘Kilo mu verdin?’ üzere yorumlar olumlu yahut olumsuz olsa da kişiyi yeme alışkanlıkları konusunda harekete geçirebilecek bir tesir yaratabilir. Bu stil sorular yerine empati yapmak, hislerini sormak ve karşılamak, gereksinimlerini öğrenmek, şefkatle kucaklamak, motivasyonel davranmak, yalnız olmadığını ve inançta hissettirmek çok daha kıymetli ve değerli” diye konuştu.
“Tedaviden evvel tespit daha önemli”
Çelen, yeme bozukluğu tedavisi için evvel bunun temel nedenlerinin tespit edilmesinin çok kıymetli olduğunun altını çizdi.
Yiyecek tüketiminin artışı, yemek yerken denetimi kaybetmek, kendini aç bırakmak, kısıtlayıcı beslenme sistemi uygulamak ve akabinde çok yeme döngüsü, çok yemenin akabinde kusma, kısa müddette kilo vermek, fazla fizikî aktivite yapmak, saklı yemek yemek, kalori hesabı yapmak, regl düzensizliği yahut regl kesilmesinin bu hastalığın belirtileri ortasında yer aldığını söz eden Selin Çelen, şunları kaydetti:
“Bu nedenlerin tespitinden sonra kişinin vücut görünümüne dair memnuniyetsizliklerinin nedenleri ve sonuçlarının münasebeti ayrıntılıca inceleniyor ve çalışmalar yapılıyor. İnceleme esnasında çoğunlukla; özgüven, mükemmeliyetçilik, başarısızlık, yetersizlik, beğenilmeme ve sevilmeme inançlarıyla çalışılıyor. Bunlara ek olarak ise yeme ile kurulan münasebetin onarılması için davranışsal bir ekip müdahale metotları de uygulanıyor. Açlık ve tokluk sinyallerinin farkındalığı ve takibi, yasaklı yiyecekler ile barışmak, kısıtlayıcı diyet döngülerinden sürdürülebilir beslenmeye geçiş, geçmişteki diyet tecrübelerinin keşfi, alternatif davranış aksiyonları, yeni baş etme yolları oluşturmak, his regülasyonunu sağlamak üzere çeşitli yollar kullanılıyor. Yeme bozukluğu tedavisinde kullanılan terapi ekolleri ortasında; Bilişsel Davranışçı Terapi, Dinamik Terapi, EMDR Terapi, Mindfulnes, Şema Terapi, Diyalektik Davranış Terapi geliyor”
“Fiziksel etkileri de bulunuyor”
Çelen, yeme bozukluğunun ruhsal tesirleri olduğu kadar fizyolojik tesirleri de olduğunu belirten, bu rahatsızlıklardan kimilerini şöyle sıraladı:
“Kardiyovasküler problemler, erken yaşta başlayan hadiselerde büyüme-gelişme geriliği, kemik kütlesinde azalma, mide tahrişi ve kanaması, diş minelerinde erozyon ve diş çürümeleri, düşük potasyum pahası, uykuya eğilim, kalp ritim bozuklukları, karaciğer yağlanması, cilt kuruluğu, tüylenmede artış, kabızlık, düşük vücut ısısı, saç dökülmesi, bayanlarda regl olamama.”
“Duygularıyla baş edemeyen birey, yeme ile bunu tolere etmeye çalışıyor”
Yeme bozukluğuna yalnızca duygusal açlık denilemeyeceğinin altını çizen Klinik Psikolog Selin Çelen, “Duygusal yeme bozukluğunda şahıslar, rastgele bir his hissettiklerinde olağandan daha fazla yiyecek tüketebiliyor. Genelde olumsuz hislerle ortaya çıkan bu yeme davranışı, aslında bir baş etme yolu olarak kullanılıyor. Başarısızlık, yetersizlik, baskı altında hissetme, öfke üzere olumsuz hisler hisseden bir birey, yeme davranışında bulunuyor ve akabinde da çoğunlukla pişmanlık hissediyor. Lakin olumsuz hislerin yanı sıra olumlu hislerin akabinde da yeme davranışı gözleniyor.” formunda konuştu.
Çelen, olumlu hisle gelen yeme davranışının nedeninin de kişinin kendini ödüllendirmek istemesinden kaynaklandığını söz ederek, kelamlarına şöyle devam etti:
“Duygusal açlık, duygusal yeme alanında sıklıkla görülüyor. Lakin her yeme davranışının temelinde kişi aslında; açlık, tokluk, ıstırap, tasa, dert, öfke, pişmanlık, memnunluk üzere pek çok histe yeme hareketinde bulunuyor. Birey, yaşadığı duyguyu tolere edemediği ve baş edemediği için yemek yeme hareketi ile bu hissi yönetmeye ve rahatlamaya çalışıyor. Bu nedenle duygusal açlık terimini bu noktada kullanabiliriz. Lakin his açlığı ile yemek yeme hareketini ve bu kapsamda yaşanan hisle ya da olayla baş etme yolunu kullanmak, fonksiyonel bir tahlil değil. Bu noktada daha kullanışlı ve sağlıklı baş etme metotları bulmak daha yanlışsız bir tahlil olacaktır”
Hibya Haber Ajansı
15.04.2023 12:50:03