Çinliler bugün Jing Zhe dönemini kutluyor. Jing Zhe, doğal varlıkların iklimin değişikliğinin tesiri altında büyümeye başladığı durumunu yansıtan bir dönemdir, yılı oluşturan 24 dönem ortasında 3. sırada yer alıyor.
Jing, korkutmak yahut ürkütmek; Zhe ise böceklerin yemeden ve içmeden kış uykusuna yatması manasına geliyor. İlkbaharın birinci gök gürültüsü duyulduğunda kış uykusunda bulunan böcekler ansızın uyanır. O güne Jing Zhe günü denir. Jing Zhe dönemi, çoklukla 5 Mart yahut 6 Mart’ta başlar.
Jing Zhe döneminde hava ısınır, Yang etkeni artar, sıkça gök gürültüsü duyulur, yağmur yağar, böcekler hareketlenir. Bu nedenle Jing Zhe gününü Türkçe’ye “böceklerin uyanış günü” olarak çevirebiliriz. Jing Zhe dönemi, Qi Zhe dönemi ismiyle biliniyordu. Qi, başlamak manasında. Han Hanedanlığı’nın(M.Ö.202-M.S.220) imparatorlarından birinin isminde Qi olduğu için bu sözün kullanımı yasaklanmış ve yerine Jing sözü koyulmuş. Bugün hala Çince karakterleri kullanan ülkeler ortasında Japonya’da Qi Zhe sezonu ifadesi kullanılmaya devam ediyor.
Jing Zhe’yle ilgili değişik efsane
Çin Ay Takvimi’ne göre yılın 3. sezonu olan Jing Zhe’yle ilgili bir efsane var. Çin mitolojisine nazaran yaşadığımız bu dünyayı yarattığına inanılan Pangu, 18 bin yıl yaşadıktan sonra ölmüş. Ölmeden evvel sol gözü güneşe, sağ gözü aya dönüşürken, son nefesi rüzgar ve bulut, ağzından çıkan son ses de gök gürültüsü olmuş. Gök gürültüsü sonbahar ve kışın toprak altında saklanırmış, baharda köylüler ekim yaptığında toprak altından çıkarmış. Kış uykusunda bulunan yılan, akrep, kırkayak ve kaplumbağa üzere böcek ve sürüngenler, Zhe Böcekleri olarak da isimlendirilirdi. Bütün kış mevsimi boyunca böcekler toprak altında yemeden, hareket etmeden kalır. Lakin Jing Zhe döneminin başladığı gün, böcekler gök gürültüsü tarafından uyandırılır.
Jing Zhe, değerli bir dönemdir. Bir gök gürültüsü, yalnızca Zhe böceklerini uyandırmakla kalmayıp, birebir vakitte tüm yerküreyi de uyandırır, canlılık getirir.
“Jing Zhe sezonunda, bahar ekimi bırakılmaz”
Tarım ile tabiatın kuralı ortasında sıkı irtibat bulunuyor, Jing Zhe dönemi ziraî üretimde büyük kıymet taşıyor. Çin’in kırsal bölümlerinde ekim çoklukla Jing Zhe döneminde başlatılır. Lakin Çin’in geniş coğrafyasından ve iklim özelliklerinden ötürü, Jing Zhe’da gök gürültüsü ekseriyetle Çin’in güney kısmında duyulur.
Eski çağlarda Çin’de Jing Zhe’yla ilgili kimi örf ve adetler varmış: Çin’in birtakım bölgelerinde beşerler, tütsü yakarak, özel olarak hazırlanan eşyalarla gök gürültüsü rabbine tapar ve bereketli bir yıl ile kâfi yağmur suyu dilermiş. Shanxi eyaletinin bir bölgesinde Jing Zhe gününde armut yenirmiş. Yunnan eyaletinin Xuanwei bölgesinde köylüler, Jing Zhe sabahı serçe sesi duyunca çabucak tarlaların kenarında üflemeli müzik aletlerini çalıp sihirli kelamlar söylermiş. Zira böylelikle kuşların sonbaharda olgunlaşmış tahılları yemeyeceğine inanılırmış; birçok bölgede birinci gök gürültüsü duyulduğunda bir anne, çocuğunun yattığı yastığı çevirirmiş. Bunun manası, yerküredeki varlıkların uyanmış olduğu ve bir daha uzun uyumayacağıymış.
Bir diğer adet de Jing Zhe gününde beyaz kaplana tapmak. Beyaz Kaplan her yılın Jing Zhe gününde kendini gösterir, insanları ısırır, onu saldıran kişi bütün yıl belalı beşerlerle karşılaşır, kendini geliştirme eforu zorluklardan ötürü engellenir. Pürüzsüz bir yıl için beşerler Jing Zhe gününde beyaz kaplana tapar.
Jing Zhe döneminde hava süratle ısınır, güneşli günler çoğalır, birebir vakitte gök gürültüsü duyulmaya başlanır, yağmur yağışı artar. Örneğin Çin’in orta kesiminden geçen Huaihe ırmağı havzasında hava sıcaklığı, 6-7 derece olur, sıcaklık bir önceki sezon olan Yu Shui sezonuna göre 3 derece artar; havzanın kuzeyindeki bölgelerde yağmur yoğunluğu, 15 ile 20 mm olurken, güneydeki bölgelerdeki yağmur miktarı 20 ile 40 mm arasında değişir.
Kırmızı şeftali ve armut çiçekleri açarken ve kırlangıçlar dönerken, Çin’in birçok bölgesi bahar ekimine girer. Çin’in orta bölgelerinde yaygın olan bir atasözü vardır: “Jing Zhe sezonuna girilince, bahar ekimi bırakılmaz.”
Ayrıca, kışın ekilen tahıllar yavaş yavaş olgunlaşma mevsimine girdiği için Jing Zhe döneminde köylüler çok meşgul olur. Örneğin buğday için su ölçüsünün fazla yahut az olması tehlikelidir, zira her ikisi de ziyanlıdır. Bunun için köylülerin hava durumunu yakından takip ederek, don olayını, fazla ve az yağışı önlemeye gayret göstermeleri, ayrıyeten tarlalardaki böceklerin vereceği ziyanları önlemeleri gerekir.
Jing Zhe’da sıhhat için dikkat edilmesi gerekenler
Jing Zhe, havanın ısındığı ve çiçeklerin açtığı bir mevsim olmasına karşın, tıpkı vakitte hastalıkların da yaygın olduğu bir dönemdir. Örneğin, Çin’in birçok bölgesinde bugünlerde influenza A hastalığı vatandaşları etkiliyor. Ayrıyeten, hava ısınmaya başlamasına karşın sabah ve akşamları bazen soğuk ve kuru olur. Bu nedenle Jing Zhe’da yeniden kuruluğu gideren armut üzere meyveler tavsiye edilir.
Çin tıbbı, “olmuş hastalıkları değil, henüz olmamış hastalıkları tedavi etmeye” ihtimam gösterir, yani hastalıkları evvelce önlemeye ehemmiyet verir. Jing Zhe döneminin özelliklilerine nazaran, beşerler birçok hastalığa yakalanmamak için çeşitli tedbirler almalı:
1- Grip ve nezlenin önlenmesi. Hava sıcaklığına nazaran giyilen elbiselerin sayısı azaltılabilir yahut artırılabilir; zayıf insanların kamusal alanlarda az bulunması tavsiye edilir, öğleyin güneşlenmenin yararı vardır; gece cümbüşleri uygun ölçüde tutulmalı; kolaylıkla nezleye yakalananların sabah ve akşam iki kez tuzlu suyla gargara yapması önerilir.
2- Akıl hastalığının önlenmesi. Hava durumunun çok değişken olması durumunda insan bedeninin ruhsal fonksiyonları bozulur, hudut ve sindirim sistemleri etkilenir. Bu durumda akıl hastalıkları sıkça görülür. Bu nedenle Jing Zhe döneminde beşerler boş vakitlerde dans etme ve müzik söyleme, müzik dinleme, kent dışına çıkarak gezinti yapma ve sohbet etme aktiflikleri düzenleyip, mutsuzluktan kaçınmalıdırlar.
3-Polen alerjisi üzere cilt hastalıklarının önlenmesi. Alkalik yerine asidik sabun kullanılmalı. Kol ve bacak ciltleri balla korunabilir. Örneğin Song Hanedanı periyodundan kalma bir kayda nazaran, Çin Ay Takvimi’ne nazaran 3. ayın 3. gününde şeftali çiçekleri toplatılıp, kurutulur, sonra toz haline getirildikten sonra balla karıştırılır. Gece yatmadan yüzünüze sürüp sonraki sabah yıkarsınız, yalnızca beş gün sonra yüzünüzün cildi ince ve pürüzsüz olur. Meyveler de her vakit olduğu üzere tavsiye edilir.
Genel olarak, Jing Zhe döneminde beşerler hafif ve ılık yemekleri yemeli, taze sebzeler ve güçlü protein içeren, ıspanak, bahar bambu filizi ve yumurta üzere bakterilere direnen yemekler tercih edilir.
Jing Zhe döneminde bilhassa karaciğer hareketli olur, bu nedenle insan önemli halde kızgın olmamalı, optimist olmalı, iç huzurunu korumalıdır.
Kaynak: Çin Memleketler arası Radyosu
Hibya Haber Ajansı