Doç. Dr. Ceylan, yaptığı açıklamada zelzelenin birinci günlerinden itibaren bozulan etraf şartları ve hastaların yaşamış oldukları fiziki ve ruhsal travmaların ilerleyen günlerde birçok enfeksiyon hastalığının oluşmasına ve hatta kâfi tedbirler alınmaz ise salgınlara dahi neden olabileceğine dikkat çekti.
Yaşanan bir sarsıntının akabinde vefat ve travmaların birinci günden geliştiğini belirterek, “Bu akut dönemlerde başlangıçta enfeksiyon hastalıkları herhangi bir ölüm sebebi değilken, deprem sonrası dönemde ortam koşullarının bozulması ile çeşitli enfeksiyonlar gelişebilmekte ve depremden kurtulan afetzedeler enfeksiyondan kaybedilebilmektedir.” dedi.
Ceylan, deprem sonrası kamplardaki kalabalıkların oluşturduğu hijyen sıkıntılarının bu olumsuz kaideleri artırabildiğini lisana getirerek, “Depremin sonucunda su ve kanalizasyon şebekelerinin tahrip olmasıyla beraber temiz ve kirli suların karışması, ayrıca elektrik ve gaz şebekelerinin hasar almasıyla birlikte temiz yiyecek ve su yetersizliği enfeksiyon gelişimini kolaylaştırmaktadır.” diye konuştu.
Deprem sonrasında kısa ve uzun vadede ortam kurallarına nazaran faklı enfeksiyon hastalıkları oluşturabildiğini söyleyen Ceylan, şu bilgileri paylaştı:
“Faz 1: Deprem esnasında (0-4. günler): Zelzeleden etkilenenlerin kurtarıldığı ve afetle ilgili yaralanmaların birinci tedavilerinin yapıldığı devirdir. Yaralanma bölgesinde enfeksiyonlar gelişebilir.
Faz 2: Deprem sonrası (4-30. günler): Bulaşıcı hastalıkların birinci dalgasının ortaya çıkabileceği periyottur. Bu periyotta besin kaynaklı ve/veya su kaynaklı enfeksiyonlar yahut damlacık yoluyla bulaşan enfeksiyonlar görülebilmektedir.
Faz 3: İyileşme ve olağana dönüş̧ devri (30 günün üzerinde): Uzun inkübasyon dönemi olan enfeksiyonların ve latent (geç, gizli) enfeksiyonların bariz hale gelebileceği devirdir. Bu periyotta, daha öncesinde afet bölgesinde sık görülen bulaşıcı hastalıklar, beşerler ortasında salgına neden olabilir.”
Ceylan, deprem sonrası ömür şartlarının düzelmesine kadar geçen akut periyotta bilhassa enfeksiyonların yahut salgınların çoklukla deprem sonra 4 ile 30 günlerin ortasında oluştuğunu vurgulayarak, “Bu süreç zarfında deprem bölgelerinin ve çadır-konteyner kentlerin mutlaka denetim altında olması gerekmektedir.” sözlerini kullandı.
Tetanoz aşısının değerine dikkati çeken Ceylan, enkaz altından yaralı çıkarılan ve bu süreçte kirli toprak yahut başka malzemeler ile yaralanan şahıslara kesinlikle tetanoz aşısı yapılması gerektiğini söyledi.
Ceylan, ishal salgınlarının hijyen şartlarının bozulmasına bağlı olarak gelişen, su ve yiyecek kaynaklı enfeksiyonlar ortasında yer aldığını belirterek, şunları kaydetti:
“Doğal afetlerden sonra afetzedelerin kaldığı barınma kamplarında yaşanan ölümlerde en önemli neden ishal olup ölümlerin çoğunluğunun nedeni olmuştur. İshal salgınları genellikle kalabalık, hijyen koşullarının tam sağlanamadığı barınma kamplarında gelişebilmektedir. Bu barınma kamplarının yerleşiminin iyi planlanması, temiz su erişiminin iyi olması beklenir.”
Kalabalık ortamların oluşturduğu risklerden ötürü teneffüs yolları etkenlerinin bulaşması nedeniyle Grip, Covid-19, kızamık ve tüberküloz üzere hastalıklarda artış olabildiğine dikkati çeken Ceylan, “Özellikle beş yaş altı çocuklarda afet sonrası gelişen ölümlerde pnömoni (zatürre) ishalden sonra gelmektedir. Kalabalık barınma kampları, havalandırma koşullarının kötü olması, kötü beslenme ve özellikle havaların soğuk olması pnömoni riskini arttırmaktadır. Covid-19 salgınının henüz bitmemesi salgının artışına neden olabilecektir.” dedi.
Ceylan, tüberkülozun doğal afetlerden sonra saptanan başka bir enfeksiyon çeşidi olduğuna değinerek, “Özellikle geç dönemde ortaya çıkan vakalar, afetzedelerin deprem sonrasında başka bölgelere taşınmalarına, deprem sonrası dönemde depremden önce almakta olduğu ilaçlarını deprem sonrasında teminindeki güçlüklere bağlı ve sağlık hizmetlerinin yetersizliği bu vakaların ortaya çıkmasını hızlandırabilir.” halinde konuştu.
Doğal afetlerden sonra afetzedelerin yerleştirilmesinin güzel planlanması gerektiğinin altını çizerek, şunları söyledi:
“Uyuz da hijyen şartlarının bozulması ve kalabalık yaşam nedeniyle salgınlara yol açabilmekte ve önemli bir sağlık sorunu oluşturmaktadır. Kurulacak barınma kamplarının yeri, su kaynaklarına yakınlığı, seyyar tuvalet ve banyoların bu su kaynaklarına uzaklığı iyi planlanması gerekmektedir. Ayrıca sanitasyonun sağlanması bu aşamadaki önemli basamaklardan biridir.”
Şanlıurfa Harran Üniversitesi Hastanesi Başhekimi Doç. Dr. İdris Kırhan da bahisle ilgili yaptığı açıklamada Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Kısmı Lideri Doç. Dr. Mehmet Reşat Ceylan’a teşekkür ederken, afet sonrası çok dikkat edilmesi gereken değerli bir bahse değinildiğini tabir etti.
Hijyenin kıymetine dikkati çeken Kırhan, “Yemekten önce ve sonra, gıda hazırlarken, tuvalet öncesi ve sonrası ya da ellerde görülür bir kirlenme olduğunda ya da enfekte olduğunu düşündüğümüz bir eşyayla bir yüzeyle temas sonrası ellerimizi su ve sabunla yıkamamız gerekmektedir. Eğer bu mümkün değilse alkol bazlı dezenfektanlar ya da kolonya gibi alkol içeren sıvılarla, ıslak mendiller ile elimizi sık sık temizlemeyi tavsiye ediyoruz.” diye konuştu.
Hibya Haber Ajansı