İstanbul Okan Üniversitesi Hastanesi Psikoloji Bölümü’nden Uzm. Psk. Tuğçe Dabağer Dilek çocuklarla kayıp ve yas hakkında konuşma ile ilgili açıklamalarda bulundu.
Uzm. Psk. Tuğçe Dabağer Dilek, “Zaman vakit çocuklarla bu kavram nasıl paylaşılmalı konusunda tereddütler duyabiliriz, kimi çocuklar bu bahis hakkında meraklı sorular sorarken kimileri hiç konuşmak istemeyebilir. Ebeveynler kimi vakitlerde farkında olmasalar da çocuklar yavaş yavaş vefatı tanımaya ve bu husus hakkında zihinlerinde sorular biriktirmeye başlarlar. Bu sorgulamanın ardında sokakta gördükleri ölmüş bir hayvan, televizyonda duydukları bir mevt haberi olabilir. Mevt hakkında konuşmalarına aracı olmak, bu husus ile ilgili belirsizliklerini azaltıp muhtemel kriz durumlarına hazırlama ve telaşlarını azaltma noktasında yararlı olacaktır” dedi.�
Çocukların, mevte karşı verdikleri reaksiyonlar, yaşlarına, tecrübelerine nazaran değişim gösterdiğini belirten Uzm. Psk. Dabağer, her yaşın farklı bir yas tutma ve mevti anlamlandırma süreci olduğunu lisana getirdi.
0-2 yaşda sevdikleri birinden her türlü uzun ayrılık bu yaştaki çocuklar için acı verici ve ağlamaları, içlerine kapanmaları ve kızmalarının beklenen olduğunu söyleyen Uzm. Psk. Dabağer, “Ölümün kesin olduğunu anlayamazlar ve ayrılıklar uzadıkça, üzüntüleri daha büyük olacaktır.” dedi.
3-5 yaşındaki�küçük çocuklar hala vefatın sonsuz olduğunu anlamadıklarını ve sevdikleri kişinin geri dönüp dönmeyeceğini tekrar tekrar sorabildiklerini belirten Uzm. Psk. Dabağer, “Annen artık nefes alamaz, konuşamaz veya hareket edemez, gibi basit açıklamaları anlamaya başlarlar. Bu süreçte, kendi yaptıkları bir şeyin ölüme sebep olduğunu düşünebilirler, örneğin ben yaramazlık yaptığım için annem artık geri gelmeyecek gibi bir düşünce kalıbına sahip olabilirler.” diye konuştu.
6-11 yaş aralığında çocuklar vefatın sonsuz olduğunu, sevdikleri kişinin geri dönemeyeceğini, ayrıyeten mevtin herkesin başına gelebileceğini anlamaya başladıklarını söz eden Uzm. Psk. Dabağer, “Bu nedenle diğer sevdikleri aile üyelerinin veya arkadaşlarının öleceklerine dair endişelenmeye başlayabilirler. Bu yaş aralığında, fiziksel ağrı belirtileri ve öfke çok yaygındır. Bu öfke, ölen sevdikleri kişiye ve/veya kendilerine yönelik olabilir.” formunda konuştu.
12 yaş-Ergenlik periyodunda ergenler mevtin geri döndürülemez olduğunu ve kendileri dahil herkesin başına gelebileceğini anlarlar diyen Uzm. Psk. Dabağer, “Olayların neden olduğunu anlamakla ilgilenirler. Tepkileri, “umursamaz görünmekten” öfkeye veya aşırı üzüntüye, zayıf konsantrasyona ve günlük aktivitelere olan ilginin kaybına kadar değişiklik gösterebilir.” dedi.
“Çocuklarla ölümü konuşurken dikkat etmemiz gereken bazı unsurlar var”
Ebeveynlerin çocuklarla mevt konusunu konuşmaktan vakit zaman kaçındıklarını söyleyen Dabağer, “Bu durum, çocuğun daha fazla kaygılanmasına yol açmaktadır zira bilinmeyenin korkusu çocuklar için her vakit gerçekle karşılaşmaktan daha güç bir durumdur. Çocuk bu noktada, şayet bu bahis ile ilgili konuşulmuyorsa o vakit bu berbat bir durumdur ben de konuşmayayım diye düşünebilir ve bu durum daha fazla kaygılanmasına ve hislerini söz etmesine mahzur olabilir. Bir başkası ise çocuklarla mevt hakkında konuşulurken çok fazla ayrıntının verilmesi, çocukların anlamayacağı lisandan konuşulmasıdır. Bu noktada dengeyi kurabilmek hayli değer taşımaktadır. Bu noktada, aşağıdaki hususlara dikkat ederek bir konuşma hazırlayabilirsiniz” diyerek, aşağıda dikkatli olunması gereken hususları belirtti:
“Çocukların konuşmaya istekli ve hazır olmasına dikkat edilmelidir.
Konuşma sırasında hissettikleri hisleri (öfke, korku, üzüntü vb.) anlamaya çalışın ve kabul edin.
Kendi zihninizde sorabilecekleri sorulara yönelik kolay ve yaşlarına uygun bir yanıt hazırlayın.
Her çocuğun hislerini tabir edişi ve hisleri ile nasıl başa çıktığı farklıdır, münasebetiyle ona muhtaçlığı olan vakti verin ve hürmet duyun.
Bazen çocukların sordukları sorudan bizlerde etkilenebilir ve yanıt vermekte zorlanabiliriz. Bu türlü bir durum karşısında sorusuna soruyla yanıt vermeyi tercih edin. Örneğin ‘biz artık mutlu olamayacak mıyız?’ sorusuna ‘sence mutlu olacak mıyız?’ diye sorarak onu daha fazla konuşturarak, hissini anlamaya çalışın.
Ölüm sözünü kullanmaktan çekinmeyin ve mevt sözü yerine öteki sözler kullanmayın. (örn. gitti, uyudu vb.) .
Ölen bir kişinin nereye gittiğini sorarsa “ölen şahısları bir daha göremiyoruz lakin onlara olan sevgimizi daima hissederiz, istersen birlikte fotoğraflarına bakabiliriz’’ diyebilirsiniz.
Çocuklar yakını öldüğünde suçluluk ve öfke hissedebilirler. Bu noktada, sizler de ebeveyn olarak gereken sevgiyi ve ilgiyi vereceğinize dair teminat verin.�
Uzman takviyesi almayı unutmayın.”
Hibya Haber Ajansı