6 Şubat’ta meydana gelen ve 11 ili etkileyen yıkıcı sarsıntıların boyutlarına dair ölçümler devam ederken, bölgede kalkınmayı yine sağlayacak projelere ait arayışlar da sürat kazandı. TED Üniversitesi (TEDÜ) Kent ve Bölge Planlama Kısmı Lideri Prof. Dr. Baykan Günay, deprem felaketinin öncesini, bugününü ve Güneydoğu’da beyaz sayfa açabilmek için uygulanması gereken yaklaşımlara ait tekliflerini paylaştı.�
6 Şubat’tan bu yana devam eden artçı sarsıntıların sayısının 4 bine yaklaştığını belirten Prof. Dr. Baykan Günay, “Artçı depremler bir süre daha devam edecek gibi görünüyor. Yaşanan yıkımın sebeplerini yer bilimlerinin konusu olan doğal yer altı faaliyetlerin, sıvılaşma gibi toprak bilimlerinin konusu olan olayların yanı sıra, yapı bilimlerinden planlama ve mevzuata kadar pek çok açıdan değerlendirebiliriz” dedi.�
“Kentlerin formu yok, kasaba mühendisliği sürüyor”
Prof. Dr. Baykan Günay, inşaat ve yapı bilimlerinin temel kavramlarına yönelik tartışmaların hâlâ sürdüğünü, lakin bir yol kat edilmiş üzere görünmediğini tabir etti. 1999 Marmara Depremi’nde konuşulmaya başlanan “kasaba mühendisliği” kavramının tekrar gündeme geldiğini söyleyen TEDÜ Öğretim Üyesi, “Yerel yönetimler, demir ve etriye bağlantılarıyla betonun niteliğini denetleyecek teknik kadrolara sahip değil. İnşaat kurallarına uysa dahi zemin etüdü yapılmadan inşa edilmiş binaların yan yattığını görüyoruz” sözlerini kullandı.�
Prof. Dr. Baykan Günay’a nazaran imar kurumu, cumhuriyetin kuruluşundan bu yana çeşitli evrelerden geçerek gelişti. Buna karşın 6 Şubat’ta meydana gelen zelzelelerin boyutları, ortada süreğen sıkıntılar olduğunu gösterdi. “Gecekondu yok, kaçak yapılaşma sürse de mevzuat var, imar planları var, afet planlaması, risk planlaması var. Peki sorun nerede? Binaların çöktüğü yerlerde sağlıklı bir kütle-mekan ilişkisi yok. Yani kentin formu yok” diyen TEDÜ Kısım Lideri, “Çabamız ve özlemimiz planlama-tasarım eksenini kurgulamaya yönelmek fakat bunu bir türlü başaramıyoruz” diye konuştu.�
“Yerleşme bilimini ve planlamayı dışlayamayız”�
Bugün de 1999 sarsıntısına misal bir görüntü yaşandığını ve bahse salt yer bilim açısından bakanların, yerleşme bilimin geliştirdiği kuramları neredeyse dışladığını söz eden Prof. Dr. Baykan Günay, “Yeri oluşturan iktisadi, toplumsal ve siyasi nedenler, fay çizgisine uzaklık, yer mekaniğine uygunluk, zirvelik üzere niteliklere indirgendi. Yer, merkezi yer, en az gayret prensibi, eşik kuramı, temel iktisat üzere ömürden öğrenilmiş kuramsal çerçeveler yokmuş üzere telaffuzlar geliştirildi. Bütün bu tartışmalarda unutulan boyut planlama oldu ve daima dışlandı. Halbuki yeni yerleşimler kurarken, yerleşme biliminin ve planlamanın kuramlarını dışlayamayız. Kuramların işaret ettiği, çoğunluk için yaşanabilirlik ve sürdürülebilirliği önceleyen, kamusal alan hakkında açık akıl yürütme süreçlerine bağlılığı kapsayan 21. yüzyıl yer planlama çerçevesini ülkemizde uygulayamıyoruz” biçiminde konuştu.�
“GAP Projesi yaklaşımı benimsenebilir”
Cumhuriyet tarihinin en kapsamlı, marka bedeli yüksek ve memleketler arası literatüre geçen projelerinden biri olarak tanımlanan Güneydoğu Anadolu Projesi’nde (GAP) izlenen yaklaşımın deprem bölgesinde yeni yerleşimler kurarken de benimsenebileceğine dikkat çeken TEDÜ Kent ve Bölge Planlama Kısmı Lideri Prof. Dr. Baykan Günay, değerlendirmelerini şu tabirlerle sonlandırdı:
“Güneydoğu Anadolu Deprem Bölgesi Uygunlaştırma Projesi olarak isimlendirdiğimiz teklifimiz, deprem hasarlarının saptanması ve yeni bir yerleşme sistemi için gerekli bir kurguyu sağlayabilir. Merkezi ve lokal idarelerin temsilcileri kadar, etkilenen toplumun üyelerinin de kelam sahibi olduğu bir kurumun oluşturulması, izlenecek en yanlışsız prosedür olacaktır. Kurum ve proje başarılı olursa, tüm ülke için deprem bölgeleri oluşturabilir ve kurumlar, deprem öncesi, deprem esnası ve deprem sonrasının nasıl planlanacağına ait çalışmaları yürütebilir.”
Hibya Haber Ajansı