Yapmış olduğu seyahatler, incelemeler ve tercümelerle Harezmî, matematik ilmini halka anlatabilecek durumda düzenleyerek cebir ilmini kurmuştur. Ayrıca, dünya sıfır rakamını ilk defa Harezmî’nin Kitâbü’l-Muhtasar fî Hisâbi’l- Cebr ve’l-Mukâbele kitabıyla tanımıştır.
Ebu Cafer Muhammed bin Musa el-Harizmi ya da bilinen ve kısa adıyla Harezmi yüzlerce yıl öncesinden yaptığı çalışmalar ile günümüzde bilime oldukça büyük katkılar sağlamış Fars bilim insanıdır.
Coğrafya, Astronomi, Tarih ve en önemlisi matematik alanında oldukça önemli çalışmalar yapmıştır. Batılı bilim insanlarının da hem o dönem hem de sonraki dönemlerde ilham kaynağı ve yol gösterici olan Harezmi o dönem Batı coğrafyasında Algebra ismi ile bilinmektedir.
Uzun adı Ebu Cafer Muhammed bin Musa el-Harizmi olan Fars bilim insanının gençlik yıllarında aldığı eğitim oldukça iyidir. Harezmi daha çok 813 yılından sonra çalışmalarına ağırlık vererek Bağdat’a yerleşmiştir.
Tam da bu dönem Abbasi Halifesi Me’mun onu Bağdat Saray Kütüphanesi bünyesindeki bir göreve layık görmüştür. Bununla birlikte Harezmi’nin tam olarak doğum yılı bilinmemekte sadece 780 yılı olduğu tahmin edilmektedir. Bu sebeple onunla ilgili aktarılan bilgiler yaşı verilmeden aktarılmaktadır. En azından böyle olması daha yerinde olacaktır.
Harezmi birçok alanda çalışma yapmış olsa da asıl ününü matematiğe olan katkısından almaktadır. Hatta matematik alanındaki büyük başarı ve çalışmaları dolayısıyla ona Cebir’in kurucu denilmektedir. Bu yakıştırma ise onun El kitabül Muhtasar fi Hısabil Cebri ile I’Mukabele adlı eserlerinden kaynaklıdır. Nitekim bu iki eserleri denklem çözümlerini barındırmaktadır.
Bununla birlik Harezmi sıfır rakamını kullanan ilk kişidir. Birinci ve ikinci denklem çözme tekniklerini detaylı şekilde bizlere aktarmış, geometri alanında da önemli katkılar sağlamıştır. Nitekim sinüs ve kosinüs fonksiyonlarını oluşturmuştur.
Harezmi birçok alanda çalışmış olan önemli bir isimdi. Fars bilim insanı olan Harezmi’nin matematik alanındaki çalışmaları ise büyük bir yankı getirmiştir. Bundan dolayı kendisine ‘Cebir’in Kurucusu’ denilmektedir. Burada yer alan cebir kelimesi ise El’kitab’ül-Muhtasar fi Hısab’il Cebri ve ‘l-Mukabele adlı eserinden alıntıdır. Yazmış olduğu Hasabü’l Cebir ve Mukalebe adlı eserlerinde birinci ve ikinci dereceden denklem çözümlerinden bahsettiği görülmektedir. Yani matematik alanında büyük bir katkı sağlamayı başarmıştır.
– Harezmi sıfır (0) rakamını ve x’i matematikte kullanan ilk kişi olarak bilinmektedir.
– Doğrusal ve ikinci dereceden denklemleri çözme yöntemini detaylı şekilde anlatmıştır.
– Sinüs ve kosinüs trigonometrik fonksiyonlarının tablolarını oluşturarak geometri alanında da katkı sağlamıştır.
Harezmi’nin hayatı hakkında yeterli bilgiler olmadığı bilinmektedir. Yani kaynaklara göre Harezmi’nin 780 yılında doğmuş olduğu düşünülür. Ayrıca ünlü matematikçinin Harezmi bölgesine ait olan Hive şehrinde doğduğu söylenir.
Harezmi’nin ölüm yılı ise 850 olarak kaynaklarda geçmektedir. Ölüm yerinin de Bağdat olduğu söylenir. Zaten eğitimini Harezm’de alan Harezmi Bağdat’taki gelişmeleri yakından takip etmiştir. Bağdat’ı kültür alanında gelişmesi ile oda buraya gelerek yerleşir. Vefatı da yıllarını geçirmiş olduğu Bağdat’ta gerçekleşir.
Kaynakça:
https://www.sabah.com.tr/egitim/harezmi-kimdir-harezminin-hayati-matematige-katkilari-ve-eserleri-e1-5933150
https://www.milliyet.com.tr/egitim/harezmi-kimdir-hayati-eserleri-matematige-katkilari-dogum-ve-olum-tarihi-6724088