*HACI BEKTÂŞ-I VELÎ HAZRETLERİ*
d. 1209, Nişabur -
ö. 1271, Nevşehir
"Dili, dini, rengi ne olursa olsun iyiler iyidir"
"OKUNACAK EN BÜYÜK KİTAP İNSANDIR" diyen
*Hacı Bektâş-ı Velî'*
XIII. yy.da yetişmiş, Mutasavvıf, Âlim, İslam Filozofu, ünlü bir düşünür ve gönül adamıdır. Horasan'ın Nişabur kentinde doğmuştur. Annesi Hatem Hatun, babası Seyyit İbrahim Sanî'dir.
Bektaşîlik tarikatının kurucusu olarak kabul edilen Türkmen şeyhidir.
Asıl adı Bektâş'tır.
Anadolu erenleri arasında önemli bir konumda olan Hacı Bektâş-ı Velî, çeşitli kerametlerinden ötürü Hacı Bektâş-ı Velî adını almıştır. Hacı Bektâş-ı Velî Anadolu'nun büyük erenlerindendir.
Hacı Bektâş-ı Velî'nin en önemli etkisi, Türk kültürünün İslam öncesiyle sonrası arasında güçlü bir köprü oluşturmasıdır. Anadolu'da başlayıp Balkanlara kadar genişleyen Hacı Bektâş-ı Velî düşünce sistemi, Türk kültürünün yaşatılmasında ve geliştirilmesinde önemli rol oynamıştır.
Hacı Bektaş-ı Veli
Osmanlı Sultanları ile halk tarafından da sevildi ve hürmet gördü. Osmanlı Ordusunda yeniçeriler:(Osmanlı İmparatorluğu döneminde, yeniçeri ocağında sürekli görev yapan ücretli yaya asker)
Bektaşîlik kurallarına göre yetiştirilirdi. Bu nedenle Yeniçerilere tarihte Hacı Bektâş Velî çocukları da denirdi.
Bugün Balkanların her köşesine Bektaşîliği yeniçeriler taşımıştır.
Hacı Bektâş-ı Velî'nin sohbetlerini takip ederek onun tarikâtına bağlananlara ise "Bektaşî" adı verildi.
Hacı Bektâş-ı Velî, asırlarca Yeniçeriliğin piri, üstadı ve manevi hamisi olarak bilindi.
Hacı Bektâş-ı Velî'nin din, ahlâk ve tasavvuf anlayışını ortaya koyduğu en önemli eseri olan “Makâlât”ın temel amacı insanın Allah'a lâyık bir kul yani “insân-ı kâmil” olması için yerine getirmesi gereken inanç, ibâdet ve ahlâk doktrinlerini kazandırmaktır.
Hacı Bektâş’a ait olduğu genel olarak kabul edilen eserler şunlardır:
*Besmele Şerhi
*Fatiha Sûresi Tefsiri
*Makalat
*Kitâbü’l-Fevâ’id
*Hacı Bektaş'ın Nasihatleri
*Makâlât-ı Gaybiyye ve *Kelimât-ı Ayniyye
*Velâyet-nâme-i Hacı Bektâş-ı Velî
"Hikmet Arar İsen Özüne Bir Bak!
Arap'ta Acem'de Rum'da arama!
Hakikat nurunun aslı hakikat..
Aynada yansıyan nurda arama!"
Hacı Bektaş Veli felsefesi, insan sevgisi ve hoşgörüye dayalı, evrensel ahlâk ilkelerini içerir!
Buna bağlı olarak yetiştirilmek istenen insan, mürşit-mürit ilişkisi içinde manevi bir eğitimden geçer. Dinî kurallara bağlılığı, manevî gücü, Ehl-i beyt sevgisi, engin zekâsı ve sarsılmaz inancıyla Hacı Bektâş-ı Velî, kitleleri etkilemiş; günümüzde de etkilemeye devam etmektedir.
En büyük keramet çalışmaktır.
“Oturduğun yeri pak et, kazandığın lokmayı hak et!” diyerek temizlik, dürüstlük, çalışmak ve helal kazanç konusunda tavsiyede bulurken; yıkıcılığa, zulme, sömürüye ve tembelliğe karşı da tavrını ortaya koymuştur.
“Ayağa kalkarsan hizmet amacıyla kalk!"
" Eğer konuşacaksan, hikmet ile konuş ve oturacağın zaman, saygı ile otur!”
sözleri ile Hacı Bektaş-ı Velî, toplumda birlik ve dirliğin sağlanması, gönüllere sevgi yumağının dolması, insanların kardeş gibi yaşaması hususlarını dile getirirken
“Gelin canlar bir olalım!” mesajını vermektedir.
“Bir olalım, iri olalım, diri olalım!” diyerek gönüllere taht kuran Hacı Bektaş Velî; birleştirici, yapıcı, hoşgörü sahibi, sevgi dolu bir gönül eridir.
"Hararet nardadır, sacda değildir.!
Keramet baştadır, tac da değildir.!
Her ne ararsan kendinde ara! Kudüs'de Mekke'de Hac'da değildir!"
Sakın bir kimsenin gönlünü yıkma!
Gerçek erenlerin sözünden
çıkma
Eğer insan isen ölmezsin korkma
Âşığı kurt yemez uc’da değildir
Gönül kâbesine girmesin hülya
Nefsine hakim ol düşme bed hûya
Kirleri arıtan baksana suya
Hep yüzü yerlerde buc’da değildir!"
"Aklın birinci koruması sabırdır.!
Aklın ikinci koruması utanmaktır.!
Aklın üçüncü koruması kanaattir.!
"Eğer bir insan, hem çalışkan, hem akıllı ise takdir et.! Çalışkan fakat, akıllı değilse, dikkat et! Akıllı fakat, tembel ise, ikaz et.! Hem akılsız, hem tembel ise, terk et.!"
"ELİNE, BELİNE, DİLİNE HAKİM OL.!
AŞINA, İŞİNE, EŞİNE SAHİP OL.!
ELİN AÇIK, GÖNLÜN AÇIK, SOFRAN AÇIK OLSUN.!
AYIPLARI ÖRT, SIRLARI TUT, ÖFKENİ DE YUT.!"
İlkesi gün geçtikçe daha da iyi anlaşılmaktadır.
Hacı Bektâş-ı Velî, birleştirici/bütünleştirici bir anlayışla ayrımcılığa karşı çıkar.
"Erkek dişi sorulmaz, muhabbetin dilinde, /Hak’kın yarattığı her şey yerli yerinde! / Bizim nazarımızda, kadın erkek farkı yok.! / sözleriyle cinsiyet ayrımını, yüzyıllar önceden reddeder. Yaşamın her alanında insanlara karşı adaletli olunmasını öğütlemiştir. Bunu, hakikat kapısının ikinci basamağını
"Yetmiş iki millete bir gözle bakmak ve eşit hizmet etmektir" şeklinde tanımlayarak ifade eder. Bu düşünceden hareketle eşitlikçi, paylaşımcı ve adil bir toplum modeli önermektedir.
Dünyadaki savaşların altında yatan en önemli sebepler bencillik, hoşgörüsüzlük, kibir,
gurur, haset ve fesattır.
Hacı Bektâş-ı Velî’nin
“İncinsen de incitme!"
“Her ne ararsan kendinde ara!” sözleri onun hoşgörüsünü ortaya koymaktadır.
Hacı Bektâş-ı Velî sözleri ile bütün insanlığı sevgi, barış ve kardeşliğe çağırmış..
“Düşmanının bile insan olduğunu unutma!”
sözü ile de insana verdiği değeri ortaya koymuştur.
Hacı Bektâş-ı Velî’nin yaşadığı dönem olan XIII. yüzyıl dünyasının düşünce hayatı gözönüne alındığında
“İlimden gidilmeyen yolun sonu karanlıktır!” sözlerinin, yaşadığı çağın ne kadar ilerisinde olduğu görüldüğü gibi, bu sözler günümüze de ışık tutmaktadır.
"Göze nur gönülden gelir"
"Murada ermek, sabır iledir"
"Araştırma, açık bir sınavdır"
"Hak güneşten daha zahirdir"
"Arifler hem arıdır, hem arıtıcı"
"Abdal(:dini mertebelerin en üst mevkiisinde olan), Hakk’a hayran olandır"
"Cennet için ibadet geçersizdir"
"En büyük keramet çalışmaktır"
"Dil, mızraktan, daha derin yaralar"
"Adalet, her işte, Hakk’ı bilmektir"
"Çalışan insan kötülük düşünmez"
"İnsanın kemâli, ahlâk güzelliğidir"
"İlim beşikte başlar, mezarda biter"
"Mürüvvet, hoş görme ve affetmektir"
"Hiçbir milleti ve insanı ayıplamayınız"
"Marifet, nefsi silmek değil, bilmektir"
"Elden gelen her iyiliği, herkese yapınız"
"Aşk meydanı, erenlerin ve bilenlerindir"
"Nefsine ağır geleni, kimseye tatbik etme"
"Kendini tanımayan, Yaratan’ı da bilemez"
"Daima iyiyi, güzeli, doğruyu öğrenebilmek için okuyunuz, okutunuz!
kadınları okumayan millet yükselemez!"
"Kadınları okutunuz" sözü ile Hacı Bektaş Veli, akla, mantığa ve sevgi temeline dayandıran; kadın ve erkek eşitliğini savunan ve döneminde Hatun Ana (Kadıncık Ana) önderliğinde kurulan Anadolu Bacıları teşkilatına büyük destek veren bir düşünce adamı ve düşünürdür.
Yolumuz, ilim, irfan ve insanlık sevgisi üzerine kurulmuştur” demiştir.
İnsanın hem kendini hem de dünyayı bilmesi adına nasihatlerde bulunan
Hacı Bektâşı Velî, "EN YÜCE SERVET İLİMDİR!"sözü ile de insanoğluna öğütlerini kısaca özetlemiştir.
“Hacı Bektaş Velî’de Allah aşkı ve sevgisi ile insan sevgisi hatta hayvan sevgisi en yüksek noktaya ulaşmış; bu sevgi yumağı etrafında toplanan insanlar gönül erliğine ulaşmanın hazzını yaşamıştır.
Bugün Anadolu Alevi/Bektaşi felsefesinde dedeler ve babalar insanlara Hacı Bektaş buyruğundan hareketle şunları öğütler:
"Ey evlat ara bul, incinsen de incitme!"
"Doğruluktan sapma, dünya malına tapma!" "Gördüğüne bin katma!" "Herkesi kardeş, bacı bil!" "Görmediğine kulp takma!" "Yokuşta yorgunu yorma, düzlükte canları darda koyma.!"
"Eline, diline, beline sahip ol
" Yetmiş iki millete bir gözle bak! "
"Güçlünün yanında olup, mazlumu ezenlerden olma!"
İlme uyan, karanlığı kovan, ışığa koşanlardan ol!" diyerek hakikat yolcularına telkinde bulunurlar.
Bismişâh, Allah, Allah!
Baş üryan, sine püryan!
Eyvallah, eyvallah! Kahrımız, kılıcımız düşmana ziyan.! Kulluğumuz padişaha âyan.!
Üçler, Yediler, Kırklar... Gülbeng-i Muhammedî Nur-u Nebi.!
Kerem-i Ali Pirimiz, Hünkârımız.!
Kutbu’l-arifin
Hacı Bektâş-ı Velî.
Demine devranına
"Hû" diyelim, Hû!
Nurcan Ercan Baki
