Pendik’e yerleşen Türk Mübadele heyetini Yanyalı Mehmet Abdullah Ekim temsil etti.
Yanya Mübadele görüşmelerinde Türk heyetini temsil eden Abdullah Ekim; mübadele gerçekleştikten sonra Pendik’e yerleşti. Pendik’in ilk muhtarı ve ilk belediye başkanı oldu.
Pendik Belediyesinde yer alan bilgiye göre; Abdullah Ekim seçimle göreve gelerek; 1 Kasım 1930 tarihinde belediye başkanı olmuştur. Ekim’in 31 Mayıs 1946 tarihinde ise görevi sonlanarak, Ali Karsan başkanlığı devralmıştır.
Başka kaynaklardan ulaşılan bilgiye göre; Abdullah Ekim göreve 1928 yılında başlayıp 1944’de ise başkanlığı Halim Angın’a devretmiştir.
1924 Temmuz’da Türkiye-Yunanistan Nüfus Mübadelesiyle; Preveze, Drama ve Yanya gibi kentlerden 2 bin 200 Müslüman Türk, Sulh isimli bir gemiyle Pendik’e gelmişti. Mübadiller, içlerinde devlet erkânından Abdülhalik Renda ve İzzettin Çalışlar’ın da bulunduğu bir heyetçe karşılanmış ve önceden tespit edilen evlere görevlilerce yerleştirilmiştir. Mübadillerin gelmesiyle Pendik’in demografik yapısı değişmeye başlamıştır.
Ramazan Yılmaz Elmastaş tarafından paylaşılan bir anekdotu aktarıyoruz:
“1927 tarihinde Pendik Merkez İlkokulu öğrencilerinden bir gruba, öğretmenleri tarafından Pendik Merkez nüfusu kaç kişidir, araştırın diye ödev verilmiştir.
Pendik Merkez nüfusunu araştırmak üzere görüştükleri , Yanyalı Muhtar Rahmetli Abdullah Ekim Bey tarafından, 1927 tarihinde Pendik Merkez nüfusunun; 1393 kişi, 313 hane, 44 sokaktan oluştuğu bilgisi verilmiştir”
1 Şubat 2019 tarihinde Yanyalılar Kültür ve Dayanışma Derneği bir program düzenledi.
Başkan Cin program kapsamında Twitter hesabında şu paylaşımda bulundu;
“Yanyalılar Kültür ve Dayanışma Derneği’nin düzenlediği gecede Pendik’imizin İlk Belediye Başkanı Yanyalı Mehmet Abdullah Ekim’i andık. Yanyalılar Gecesini düzenleyen dernek yönetimine emeklerinden dolayı teşekkür ederim.”
Abdullah Ekim’i tanıtıyorken, Yanyalıların tarihinden bahsetmemek olmaz.
Pendik Gazetesi, mübadele sonucu ilçemize yerleşen vatandaşlarımızı, bundan 28 yıl önce (10 Mayıs 1994) ve mübadele tarihinden tam 70 yıl sonra 8 Mayıs 1996 Pazar günü saat 15:00’da Pendik Atatürk Kültür Merkezi’nde bir araya getirmişti.
1923’te imzalanan Lozan protokolü ile Türkiye’deki Rumlarla, Yunanistan’daki Türkler zorunlu olarak yer değiştirdiler.
Bu tarihten sonra, asırlardır bir Rum köyü olan Pendik’e Yanya ağırlıklı olmak üzere, Drama, Girit, Selanik, Kavalalı mübadiller yerleştirildi.
O tarihte Trakya ve Balkanlardan Yanya, Drama, Selanik, Kavala ve Girit’ten gelerek Pendik’e yerleşen 900 kişiden, hayatta kalan 55 kişi organizasyona davet edilmişti.
Yapılan çalışmalar sonucu mübadillerle tek tek ilişkiye geçilmiş ve bunun neticesinde 30 mübadil vatandaşımız davete icabet edebilmişti. Organizasyona sağlık nedenlerinden dolayı katılamayan ya da kendilerine ulaşılamayanlar olmuştu.
Mübadiller, Pendik’e gelişlerinin 70.yılında ikinci kez bu kadar kalabalık olarak bir araya toplanmışlardı.
Bu önemli buluşmanın organizatörü Pendik Gazetesi Yazı İşleri Müdür Metin Yazıcı o günü bakın nasıl anlatıyor:
“Çok çalışmıştık ama davete kaç kişinin geleceğini önceden tahmin edemiyorduk. O dönemin şimdi rahmetli olan Pendik Kaymakamı Mustafa Akyol da davetlilerimiz arasındaydı. İşin ucunda mahcup olmak da vardı. Saat 15:00’da ilk olarak Kaymakamımız geldi. Ardından mübadiller gelmeye başladı.
Bir, iki, üç derken 30 kişilik bir kalabalık toplandı. Kendileri için fuayede çay, kek vs. hazırlamıştık.
Mübadil vatandaşlarımız da buluşmadan pek memnun kalmışlardı. Her köşede eski Pendik’le ilgili sohbetler ediliyor, anılar tazeleniyordu.Bu sohbetler iki saat kadar sürdü. Kaymakamımız Mustafa Akyol da çok etkilenmişti. Hem bize hem de mübadil vatandaşlarımıza hassasiyetlerinden dolayı bir teşekkür konuşması yaptı. Daha sonra toplu bir hatıra fotoğrafı çektik.
O an çok özel bir an yaşandığını ve çektiğimiz bu fotoğraf ile aslında bir tarih yazmakta olduğumuzu ancak yıllar geçtikten sonra, bu günlerde anlayabiliyoruz.
O gün birlikte olduğumuz, fotoğraf çektirdiğiniz, anılarını paylaştığımız eski Pendik’le ilgili sohbetler ettiğimiz o muhteşem insanlardan hiçbiri bugün ne yazık ki aramızda değiller.
Vefat edenlere Allah’tan rahmet, yakınlarına baş sağlığı diliyor, her birini kalbimizde yaşatıyoruz”
FOTOĞRAF BİLGİSİ:
ARKADAKİLER (SOLDAN SAĞA) : Cafer Hoşgöz, Hulusi Altıok, Ramazan Necipoğlu, İbrahim Özdemir, Emin Derbant, Emin Avcı, Ali Çubukçu, Münevver Çubukçu, Remziye, Sabahat Kireç, Mustafa, Mustafa Akyol (Kaymakam), Sacit Derbant, Rasim Akdemir, Ethem Vural, Ali Babaali, Kamil Esen, Nedime Doğaner, Güler Şimşeker
ÖNDE OTURANLAR (SOLDAN SAĞA) : Methi Uygur, Hatice Tuksal, Hayriye, Sabahat, Enveriye Avşaroğlu, İkbal Çakarer, Müyesser Gürbüz, Ayten Çubukçu, Safiye İyiaydın, Kezibe Elibol, Zeynep Meşeli
1932 yılında Pendik Belediyesi de mübadilleri bir araya getirmişti
Tarih boyunca Türkiye, birçok göç hareketlerine maruz kalmıştır. Özelliklede Balkan harbi Türkiye’nin ekonomik ve kültürel açıdan zorlandığı en büyük göç olmuştur. Bu göçlerden bir kısmı belli bir anlaşmaya dayanırken, bazen de bir kaçış niteliği taşımaktadır. Örneğin 1923- 1925 yılları arasında Yunanistan’dan Türkiye’ye olan göç hareketi Türk-Yunan tarafları arasında yapılan bir anlaşma sonunda gerçekleşmiştir.
30 Temmuz 1923 yılında imzalanan Lozan Antlaşması gereği Yunanistan’da bulunan Türkler Türkiye’ye, Türkiye’de bulunan Rum’ların Yunanistan’a gönderilme kararı alınmıştır.
25 Ağustos’ta her iki ülke tarafından onaylanarak yürürlüğe girmesinden sonra, 19. madde gereğince, göçmenlerin mübadelesine hızla başlandı. Buna göre Selanik, Yonya, Drama, Kavala, Serel, Kıl- kış, Nikoporast (Nus Ratlı) bulunan Türklerden 300.000 kişi Türkiye’ye gönderildi. Bunların içerisinde 1.500 kadarı Anadolu yakasındaki Maltepe semtine ve Pendik’e yerleştirildi. Önceleri tekelde işe başlayan mübadillere daha sonra ülkeye çabuk adapte olmalar için bağ, bostan ve tarlalar verildi.
Ülkemiz topraklarında yaşayan özellikle Maltepe’deki Rumlar ise Yunanistan’a gönderilerek Selanik, Drama, Yanya, Nusratlı, Kavala yörelerine yerleştirildiler.
Kaynak: Facebook Yanyalılar Grubu, Pendik’te Hayat, Pendik gazetesi arşivi, Pendik Batı -Doğu Mahallesi Facebook Grubu, www.gazete1453.com.tr
Hazırlayan: Elif Kırnak