MEHMET BAYER – 14.03.2023 – HİBYA – Osmanlı başşehri İstanbul’u ele geçirme arzusuyla 1915 yılında, İngilizlerin başını çektiği bazı ülkelerin filolarından oluşan ”yenilmez armada”nın 18 Mart 1915’te Çanakkale’deki başarısızlığı, savaş sonrası İngiltere’de kurulan Dardanel Komitesi tarafından sorgulandı.�
Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi (ÇOMÜ),İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Tarih Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Murat Karataş, HİBYA’ya yaptığı açıklamada, Çanakkale ve Mezopotamya cephelerindeki yenilgilerin nedenlerini arayan İngilizlerin�
kurmuş olduğu komisyonlarla öz eleştiri yaptığını söyledi.
İngilizlerin bir bakıma, ”nerede ve kim yanlış yaptı?” sorusunun cevabını aradığını aktaran Karataş, şöyle konuştu:
”Komisyonun yapmış olduğu mülakatlar ve incelemeler, bilhassa üst düzeydekilerin kendilerini aklamalarına fırsat vermiştir. Francis Bacon’un İngiliz bilim geleneğine armağan etmiş olduğu objektiflik ve tümevarım usullerinin uygulanması, elde edilen bilgilerin doğrulanması ve objektiflik ismine Osmanlı İmparatorluğu’na 200’den fazla soru göndermişlerdir. Talep edilen sorulardan kimileri, muharebe ile lakin dolaylı olarak ilgili olabilecek nitelikte bilgilerdir. Gelibolu Yarımadası’nın 1915 yılındaki tahkimat durumu bir yana bırakılırsa, Çanakkale Boğazı’nın ne vakitten beri tahkim edildiği ve yerleştirilen tabyaların nitelikleri, topların menzil uzunlukları üzere bilgiler de öğrenilmek istenmiştir. Projektörlerden mania ağlarına, elektrik tertibatından telgraf çizgilerine, siper ebatlarından gözetleme istasyonlarına, kullanılan mayınların cinsinden alınan esirlere varıncaya kadar istenen bilgiler, muharebe edilmiş bir devletten değil de dost bir devletten talep edilen istihbari bilgi talebini andıracak niteliktedir.”
Tarihine vesika oluşturacak nitelikteki sorular
Prof. Dr. Karataş, soruların, özellikle Çanakkale cephesinin mayın, denizaltı ve deniz üstü unsurlarına, deniz harekatına yönelik olduğuna işaret etti.
Olay ve tarih bazında bilgiler istendiğini, özellikle Osmanlı İmparatorluğu’nun istihbarat çalışmalarına dair yöneltilen soruların dikkat çekici olduğunu dile getiren Karataş, ”25 Nisan 1915 tarihinden evvel Osmanlı harbiyesinin çıkarma noktalarını bilip bilmediği, gemiler ortasındaki haberleşmeyi sağlayan telgraf şifrelerinin çözülüp çözülmediği üslubunda sorular da vardır. Osmanlı askerinin motivasyon durumuna dair yöneltilen sorular da hayli dikkat caziptir. Bilhassa gemi ateşlerinin, manevi açıdan Osmanlı askeri üzerindeki tesiri sorulmuştur. Ya da rastgele bir tahribatın, Osmanlı askerinin maneviyatına ne üzere etki ettiği merak edilmiştir. Soruların niteliği ve detaya dair olması, bunlar hazırlanırken kesinlikle muharebede bulunmuş kimselerin takviyesinin alındığı izlenimini doğurmaktadır.” ifadesini kullandı.
Karataş, Dardanel Komisyonu’nun istediği bilgilerin niteliğinin, kısa ve net karşılıklarla karşılanabilecek kadar kolay olmadığını, Osmanlı İmparatorluğu yetkililerinin de epeyce titizlikle ve detaylı olarak bu soruları yanıtladığını belirterek, şunları kaydetti:
”Soruların samimiyetle yanıtlandığı görülmektedir. O denli ki Çanakkale Boğazı’nda her türlü mahzuru açık gaye olarak yok etme niteliğinde olan serseri mayınların Osmanlı İmparatorluğu tarafından kullanıldığı dahi belirtilmektedir. Kesin bilinmeyen, lakin ihtimali kuvvetli olan bilgiler de değerlendirilmiştir. Örneğin, 18 Mart 1915 tarihinde Müttefik donanmanın batırılan gemilerinin serseri mayınlar tarafından ya da Nusret Mayın Gemisi’nin döktüğü mayınlara çarparak batmış olabileceği söylenmiştir. Birebir gün batan Bouvet ve Irresistable zırhlısının Anadolu Hamidiye’den atılan toplarla battığı söz edilmiştir. Savaş sırasındaki öngörülerden de kelam edilmiştir. 25 Nisan 1915 tarihinde yapılan amfibi harekatta çıkarma yapılan bölgelerin, beklenilen noktalar olmadığı belirtilmiştir. İstihbarat bilgisi hakkında da örnekler verilerek İngiliz telgrafına sızıldığı, haberleşmenin öğrenildiği aktarılmıştır. Bu cevaplar, resmi nitelikleri hasebiyle Çanakkale Muharebesi tarihine vesika oluşturacak niteliktedir.”
Hibya Haber Ajansı