Sosyal medya araçlarında farklı biçimlerde ortaya çıkan zorbalık, bireyler üzerinde büyük ölçekli tesirler yaratıyor. Elektronik ortamlarda en çok aşağılama, hakaret, tehdit, dışlama ve cinsiyetçilik formunda zorbalık tipleri ile karşılaşıldığını belirten uzmanlar; toplumsal medyada yer alan kimlik belirsizliğinin ve erişim kolaylığının dışlama, nefret söylemi ve rencide eden telaffuzları teşvik ettiğini söz ediyor. Zorbalığa herkesin maruz kalabileceğinin altını çizen Dr. Yıldız Derya Birincioğlu Vural, “Elektronik ortamlardaki zorbalık türlerinin neler olduğunu öğrenmek ile korunmaya başlanılabilir. Dikkat edilmesi gereken nokta ise, bireylerin zorbalık içeren paylaşımların dolaşımına katkı sunmayı bırakmalarıdır” dedi.
Sosyal medyada farklı biçimlerde uygulanıyor
Genel olarak kendini rahatlıkla savunamayacak olan bireye yönelik bir kişi ya da küme tarafından kasıtlı olarak gerçekleştirilen saldırgan bir hareket, davranış ya da telaffuz olarak tanımlanan zorbalığın toplumsal medya araçlarında farklı biçimlerde ortaya çıktığını belirten Doç. Dr. Yıldız Derya Birincioğlu Vural, “Zorbalık bireyler üzerinde büyük ölçekli tesirler yaratıyor. Toplumsal medya mecralarının kendine has yapısı, toplumsal baskılar sebebiyle lisana getirilemeyen kanıların iç kısıtlamalardan geçmeden etkileşime girmesi ya da teşhir, linç ve iptal kültürünün iç içe geçmesi birtakım toplumsal normların ve pahaların değişimine neden oluyor. Günümüzde elektronik ortamlarda en çok alay, aşağılama, hakaret, tehdit, dışlama, yıpratma, cinsiyetçilik, linç, diğeri ismine hesap açma, insan karalama, dolaylı, ilişkisel ya da toplumsal zorbalık tipleri ile karşılaşılıyor.” dedi.
Otorite karşısında kanılarını söyleyemiyorlar
Doç. Dr. Yıldız Derya Birincioğlu Vural, toplumsal medyada yer alan ve siber zorbalık olarak isimlendirilen bu zorbalığın en kıymetli faktörlerinin başında mecranın kimlik meçhullüğü, disinhibisyon (baskılananın dışavurumu) ve erişim kolaylığı özelliklerine sahip olmasının yer aldığını söyledi ve kelamlarına şöyle devam etti:�
“Bireyler bir kümenin içinde yer aldıklarında kendi içi kısıtlamalarını denetim edip, tabirlerini ihtimamla seçerken uydurma hesaplar kullandıklarında öz farkındalıklarını ve sorumluluklarını azaltıyorlar, olağanda yapmayacakları hareketleri ve telaffuzları gerçekleştiriyorlar, daha rahat davranıyorlar ve kendilerine hudut koymuyorlar. Öte yandan bireyler gündelik hayattan farklı olarak toplumsal medya mecralarında karşısındaki kişiyi etkilemek ve ikna etmek için performans sergiliyor, profillerini vitrine dönüştürerek sanal kimliklerini oluşturuyorlar. Gündelik hayatta bir otoritenin varlığında gerçek kanılarını söylemekten kaçınan bireyler, otoritenin en aza indiği toplumsal medya mecralarında karşısındaki kişinin statüsünü düşünmeden istediğini tabir ederek kendi sanal kimliklerini bu akran bağlantısı formu ile oluşturuyorlar. Yapılan çalışmalar, toplumsal medyada yer alan kimlik belirsizliğinin, disinhibisyonun ve erişim kolaylığının kaba, rencide edici küfür, daha az müspet yorum, dışlama, fanatik nefret söylemi içeriklerini teşvik ettiğini gösteriyor. Başka faktörler ise eş zamansızlık ve siber mağduriyettir.”
Siber zorbalık ve siber mağduriyet ortasında alaka bulunuyor
Bireylerin gündelik hayatta irtibat kurarken yüz yüze anlık reaksiyonlar verdiklerini, toplumsal medya mecralarında karşılaştıkları bir mesaja ise dakikalar ya da saatler sonra geri bildirimde bulunabildiklerini söz eden Doç. Dr. Yıldız Derya Birincioğlu Vural, “Mesajlarda, mesajlarda ve telaffuzlarda senkronize bir vakit diliminin kullanılmaması, zorbalığı yapan kişinin empati kurması, pişmanlık duyması ve geribildirimlere anlık yanıt oluşturma talihini azaltıyor. Siber zorbalık ile siber mağduriyet ortasında organik bir bağ bulunuyor. Bireyler kendisinin gördüğü ziyanı elektronik ortamlarda diğerine da verme eğilimi gösterebilir. Bilhassa düşmanca hisleri aktarma ve intikam alma hissinin ağır bastığı bireyler sanal ortamda agresif ve yönlendirici davranışlar sergileyerek üstünlük gereksinimlerini gidermeye çalışabilir. Bu mecrada zorbalığın görünmez olması ya da zorbalığı yapan kişinin davranışlarının sonuçlarının farkına varamaması disinhibisyon tesirini de artırıyor.” dedi.
Homojen yapıya sahip değiller
Sosyal medya kullanıcılarının homojen bir yapıya sahip olmadıklarının altını çizen Doç. Dr. Yıldız Derya Birincioğlu Vural, “Sosyal medya kullanıcıları mecranın olumlu ya da olumsuz olmak üzere iki farklı özelliğinin besbellilik kazanmasını sağlıyor. Olumlu özellik olarak paylaşımlar iştirakçi kültürün yaygınlaşması, süratli bildiri iletimi ile insanlara çarçabuk ulaşıp örgütlenme alanı ve demokratik bir ortamın oluşmasına katkıda bulunuyor. Bilhassa kriz ve afet anlarında mahallî bilgiler, uyum dataları, ikazlar, değerli bilgiler ve tavsiyelerin transferinde epey tesirli oluyor. Olumsuz özellik olarak ise paylaşılan bilginin yanlışsız ve güvenilirliğine dair baş karışıklıkları, gözlemsel seçilim uygulamalarının yaygınlık kazanması, insan karalama tekniklerine sıklıkla başvurulması, teyit ya da doğrulama araçlarının etkin kullanılmaması ve mesajların sorgulanmaması enformasyon/mesaj enflasyonuna neden oluyor. Bireylerin toplumsal medyadaki davranış örüntüleri ile beş faktörlü kişilik modeli (dışadönüklük, nevrotiklik, deneyime açıklık, uyumluluk, özdenetim) ortasında ilgi olmasına karşın tüm paylaşımları bu model ile açıklamak yanlışsız ve kâfi olamıyor.” diye konuştu.
Zorbalık cinsleri öğrenilerek korunma sağlanabilir
Öncelikle elektronik ortamlardaki zorbalık tiplerinin neler olduğunu öğrenmek ile korunmaya başlanabileceğini söz eden Doç. Dr. Yıldız Derya Birincioğlu Vural, “Zorbalığın sonları çizilirse korunma yolları da belirlenebilir. ‘Benim çevremde gerçekleşmez ya da benim başıma gelmez’ niyetinden sıyrılmakta yarar var. Zorbalığa herkes maruz bırakılabilir. Burada dikkat edilmesi gereken nokta, bireylerin zorbalık içeren paylaşımların sirkülasyonuna katkı sunmayı bırakmalarıdır. Paylaşımların trafiği arttıkça izleyici kitlesi de artış gösterecek ve zorbalık hareketi normalleşerek legallik kazanacaktır. Elektronik ortamlarda uygulanan zorbalıkların yalnızca fail ve mağdur ortasında gelişen bir durum olmadığı, geniş bir izleyici kitlesine sahip olduğu ve bu sebeple de depresyon, korku, boyun eğici tavır, öfke, benlik hürmeti yitimi üzere ruhsal olarak olumsuz istikamette tesirinin olduğu unutulmamalı.” dedi.
�
Hibya Haber Ajansı