İçerik olarak mineral ve vitamin bakımından oldukça zengin olan Lavanta, hem çay olarak tüketilen hem de yağ olarak kullanılan bitkiler arasında. Bu sebeple sıklıkla lavantanın faydaları, lavanta neye iyi gelir, nasıl kullanılır, evde lavanta yetiştirme, en çok nerede yetişir gibi sorularının cevaplarını sizler için derledik. İşte lavanta hakkında merak edilen detaylar yazımızda…
Lavanta denilince hemen akla kokusu gelir. Kendine özgü kokusu ile diğer çiçeklerden ayrılır. Lavanta, ferahlatan ve keskin kokusu ile evlerde aynı zamanda kozmetikte, ilaç sektöründe sıklıkla tercih edilir. Diğer isimleri; Lavandula, Lavandar, Lavande olan bitkinin yaklaşık olarak 20 çeşidi bulunur.
Lavanta kokusunun en belirgin faydaları sinir sistemi üzerinde görülüyor. Sakinleştirici ve yatıştırıcı bir etki uyandırarak stres, kaygı, depresyon ve yorgunluk gibi rahatsızlıkların azaltılmasında yardımcı oluyor.
Lavantanın yetişmesi için toprağın 6-8.5 minimum PH değerine ulaşması gerekir. Ülkemiz büyük çoğunluğu ile Akdeniz iklimi etkisindedir. Dolayısıyla ülkemizde en çok Antalya ve Ege taraflarında Lavanta yetişir. Lavanta yetiştiriciliği de yine bu bölgelerde oldukça yaygındır.
Türkiye’de ekonomik anlamda sadece Isparta Keçiborlu yöresinde Kuyucak başta olmak üzere Kuşcular ve Çukurören köylerinde lavanta (L.x intermedia var. Super A) tarımı yapılır.
Çiçek açma zamanı bahar başı Mart – Yaz başı Hazirandır. Yan dallardaki çiçek başlarında, orta saptaki başakların da çiçeklendiği dönemde, hepsi birlikte hasat edilir. 15 ağustostan sonra lavanta çiçeğinin birkaç defa hasat edilmemesi önerilir.
Yarı çalımsı, çok yıllık bir bitkidir. Ekonomik ömrü 15 yıldır. Lavanta bitkisinin kullanılan kısmı çiçekleridir.
Kurutulmuş lavanta koku verici olarak, düğün keselerinde hediyelik olarak, deterjan ve temizlik ürünlerinde kullanılabilir.
1) Verimli Bir Toprak
Toprağın havalanması ilk adımdır. Tüm toprak tiplerinde yetişebilen lavanta eğer şartlar uygunsa, mineral bakımından zengin olan topraklarda daha gür yetişir. Çok soğuk bölgelerde yetişemeyeceği için toprağınızın sıcak iklimlerden alınmış olmasına dikkat etmelisiniz.
2) İdeal Boy Saksı
Lavantanın kökleri uzun olduğu için saksının büyük boy alınması daha iyi olur. Saksı boyutunun 40 cm ile 70 cm arasında olması, verimli sonuçlar getirir.
3) Kaliteli Tohum
Tohumdan lavanta yetiştirmek istiyorsanız; toprakta yabani otların oluşmasını engellemesiniz. Yabani otlar, tohumların nefes almasını engeller. Tohumları güvendiğiniz yerden almanız önerilir.
Öncelikle lavantayı ekeceğiniz ortamı seçmelisiniz. (bahçe ya da saksı)
Lavanta fidesini dikmek için bir yıl içinde 2 farklı ayınız olmaktadır: Mayıs ayında dikerek yaza doğru bahçenizi renklendirebilirsiniz. Kasım ayında da ekim yaparak lavanta kokulu bir kış geçirme imkanı oluşturabilirsiniz.
Tohum ile ekmek istediğinizde öncelikle fide yastıklarında tohumu çimlendirip toprağa aktarmalısınız.
Toprağa aktarılan lavanta fidelerine can suyu vermelisiniz.
Kökleri ve yaprakları geniş olan lavanta, ekim sırasında çevresinde biraz boşluk ister.
Ekeceğiniz alanın güneşli olmasına önem vermelisiniz.
Tohumları ise en az 3 cm derine yerleştirmelisiniz.
Geniş bir arazi ya da bahçede ekim yapacaksanız 100 x 40 cm, 120 x 50 cm sıra arası oluşturmanız çok doğru olur.
Toprağın gübrelenmesi, ekim için önemli bir faktördür.
Tohumu ya da fideyi ektiğiniz toprağı, 3 gün boyunca çok az miktarda sulamalısınız.
İlk 3 gün, toprağa uyum için hassas bir dönemdir.
1) Isı & Işık İhtiyacı
Ev içinde lavanta saksısını güneş alan noktalara koyabilirsiniz. Genellikle pencere önü ve kenarları tavsiye ediliyor.
Karanlık ortamlarda kalmayı sevmeyen lavanta, hafif sıcak ve ışıklı konumlarda verimli şekilde büyüyecektir.
Ülke genelinde hemen hemen her evde yetişme imkanı bulan lavanta, Akdeniz illerinde daha uzun süre canlı kalabilir. Akdeniz iklimi lavanta için çok idealdir.
Çok soğuk geçen günlerde lavantayı ılıman ortamlara almanız daha iyi olur.
Balkonda lavanta yetiştiriciliği yapanlar da vardır. Aslında lavanta soğuğa da dayanıklı bir bitkidir, soğuk zamanlarda uyku moduna geçerek canlılığını korur.
2) Sulama
Çok nemli toprağı sevmez ve uzun süre kuru kalabilir. Sağlıklı şekilde lavanta yetiştirmek için; haftada 2 defa bir çay bardağı kadar dinlenmiş suyu verebilirsiniz.
3) Toprak Seçimi
Her türlü toprakta yetişen lavanta, gübrelenmiş topraklarda da canlı kalacaktır. Her sene çok az miktarda gübre verdiğinizde lavantada yaşanan değişimi görebilirsiniz.
Kuru ve bir miktar kireç içeren toprakları tercih ederseniz, lavantanın çiçeklerini bolca görebilirsiniz.
Lavanta ile dolu bir bahçeniz varsa, gübreleme öncesinde toprak analizi yaptırmanız önerilmektedir.
Toprak analizinden sonra lavantaya ne kadar gübre gideceğini tespit edebilirsiniz.
4) Saksı Tercihi & Değişimi
Lavantanın uzun süre canlı kalmasını ve mis gibi kokmasını istiyorsanız; dönem dönem saksı değişimi yapabilirsiniz.
Yılda 1 defa olacak şekilde ya ilkbaharda ya da sonbaharda saksı ve toprağı yenileyebilirsiniz.
Geçen süre içinde lavanta büyüyeceği için; her sene saksının boyutunu 20 cm büyütmeniz önerilir.
Her saksı değişiminde toprağın üzerine çakıl taşı yerleştirerek çiçeğin nemli kalmasını sağlayabilirsiniz.
5) Budama
İlkbahar aylarında köklerin nefes almasını engelleyen sapların kesilmesi gerekir.
Aralık ayına geldiğinizde lavantanın tepesinde kalan yaprakları keserek, yeni bir mevsim için daha gür çiçeklerin oluşmasını sağlayabilirsiniz.
Lavantayı üst kısımdan kestiğinizde, tüm oksijen köklere kadar iner ve yeni yapraklar için daha sağlıklı bir ortam oluşur.