Medical Park Gebze Hastanesi’nden Uzman Klinik Psikolog Sümeyye Keskin, sarsıntı sonrası görülen gerilim bozuklukları hakkında açıklamalarda bulundu.
Deprem üzere travmatik doğal afetler yaşandığında, toplumun yüzde 15’inin travmaya bağlı gerilim reaksiyonları yaşadığının bilindiğini söz eden Uzm. Klnk. Psk. Keskin, “Bu gerilim yansıları uykusuzluk, kâbus görme, iştahsızlık, odaklanmada zahmet, konuşmak istememe, daima tetikte olma vb. olarak görülmektedir. Reaksiyonlar travmanın bireye vermiş olduğu fizikî tesire, yaşına, toplumsal etrafına ve kayıplarına nazaran değişkenlik gösterebilir. Sarsıntının bireyleri hem bilişsel hem davranışsal hem de toplumsal taraftan etkilemesi, kişi de duygusal boşluk oluşturmaktadır. Bu duygusal boşluk vakitle büyüyerek birinci vakitlerde akut gerilim yansısı (AST) ve daha sonra ise reaksiyonların müddeti uzadıkça travma sonrası gerilim bozukluğu (TSSB) olarak karşımıza çıkmaktadır” diye konuştu.
Depremden ruhsal olarak etkilenen 4 ana kümenin olduğunu söyleyen Uzm. Klnk. Psk. Keskin, bunları şu formda sıraladı:
“Birinci küme: Sarsıntısı birebir yaşayan bireylerdir. Can ve mal kayıplarını şahsen yaşayanlardır.
İkinci küme: Sarsıntısı kendi yaşamamış ancak yakınları birebir yaşayan kümedir.
Üçüncü küme: Sarsıntı bölgesine yardım götüren şahıslardan oluşur. Bu şahıslar vazifeli yahut istekli olabilmektedir.
Dördüncü küme: Birebir kendi yahut yakınları sarsıntısı yaşamamış ancak medya ve şahıslar aracılığıyla sarsıntısı öğrenen kişilerdir”
Depremin fizikî ve ruhsal tesirleri her kümede farklı olmasına karşın, oluşturmuş olduğu gerilim reaksiyonlarının benzerlik gösterdiğini lisana getiren Uzm. Klnk. Psk. Keskin, “Depremzede bireyde görülen kabuslar ile televizyondan olaya şahit olan bireylerde görülen kâbuslar benzeri olabilir. Farklı olduğu nokta ise kabusun sıklığı ve şiddetidir. Zelzele sonrası kimi şahıslarda gerilim belirtileri azalarak çoklukla birkaç gün içerisinde ruhsal güzel oluş sağlanır. Ancak kimilerinde durum bu kadar kolay ve süreksiz değildir” formunda konuştu.
Travma sonrası gerilim belirtilerini 3 ana başlık altında toplayan Uzm. Klnk. Psk. Keskin, şunları söyledi:�
“Olayın tekrar tekrar zihinde canlanması (Flashback): Hatırlamak istemese de daima zihni travmayla meşgul olur. Bu niyetlerden rahatsızlık duyar. Terleme, kalp çarpıntısı, ateş basmaları görülür. Travmayı hatırlatacak bir öge olmamasına karşın, zihne gelen imgeler kişiyi hayli rahatsız eder. Bireylerin yüzde 30’unda birebir vakitte kendi vücudundan ve hislerinden soyutlanma (depersonalizasyon) ve etrafından ve objelerden uzaklaşma (derealizasyon) belirtileri görülmektedir. Travma geçiren kişi, kendi hislerini ve hislerini tanımlamakta zahmet çeker, kendine ve etrafına yabancılaşır ve olayları yaşayan kendisi olmasına karşın dışarıdan biri yaşıyormuş üzere anılar gözünde canlandırır.�
Kaçınma: Travmayı hatırlatacak her türlü durumdan kaçınma hareketi gösterir. Kanılarını bastırmak için olayı hatırlatan insanlardan, yerlerden ve konuşmalardan kaçınır.
Fiziksel ve duygusal yansılarda çok uyarılma: Her vakit oluşabilecek tehlikeye karşı tetiktedir. Sese ve fizikî temaslara anında reaksiyon gösterir. Örneğin, birdenbire kapı çarpmasına kişi gereğinden fazla reaksiyon gösterir ve travmasını tekrar yaşayacağını düşünür. Tekrar travmayı yaşamamak için de daima tetik halindedir.”
Travma sonrası gerilim bozukluğu yaşayan birine yaklaşırken dikkat edilmesi gerekenlere değinen Uzm. Klnk. Psk. Keskin, “İyileşmenin birinci adımı kabullenmektir. Travma geçirdiğini ve bu belirtileri yaşamanın olağan olduğunu kabul eden birine uygulanan metotlar çok daha süratli tesir eder. Tez ettirmeden, yaşadığının travma olduğunu ve dayanak alması gerektiğini kabullenmesi sabırla beklenilmelidir. Travma geçiren kişiyi ruhsal yardıma zorlamamak gerekir. Hayat kalitesinin düştüğünü fark ettiğinde zati gerekli dayanağı kendisi isteyecektir. Fakat intihar kanısı varsa kişinin kabullenmesini beklemeyip, gerekli kurum ve kuruluşlara haber verilmesi önemlidir” sözlerini kullandı.
Bireyin yalnız olmadığını belirtmemiz gerektiğine dikkat çeken Uzm. Klnk. Psk. Keskin, “Olabildiğince anlayışlı ve sakin bir yapıyla yaklaşılması gerekir. ‘Zamanla geçer, herkes nasıl unutuyorsa sen de o denli unutursun’ demek yerine ‘Yanında olduğumu bilmeni isterim’ üzere cümleler kurmak travma geçiren kişinin inançta hissetmesine yardımcı olacaktır. Gereksiz, aslı olmayan ve mevzudan bağımsız hiçbir bilgi karşı tarafa aktarılmamalıdır. Aksi halde, travmanın tetiklenmesine ve daha da büyümesine neden olur. Travma geçiren kişi çocuksa; onu yargılamadan, sorularla bunaltmadan yanında olunduğunun hissettirilmesi değerlidir. Zira çocukların tasaları daha ağırdır ve tahlil yetenekleri şimdi gelişim aşamasındadır” açıklamasında bulundu.
İletişim kurarken hiç konuşmadan bile yalnızca sarılmanın travmayı uygunlaştırıcı gücünün olduğunun altını çizen Uzm. Klnk. Psk. Keskin, “Sarılmak, ‘Ben buradayım ve her şartta senin yanındayım’ cümlesinin harekete dönüşmüş halidir. Ömür kalitesini olumsuz etkileyen, iş ve okul performansında düşüşlere neden olan, toplumsal etrafla olan ilgilerde başarısızlığa sürükleyen, intihar fikirleriyle birlikte insanlara ve dünyaya karşı olan inancın kaybolması üzere belirtiler görülüyorsa kesinlikle ruh sıhhati uzmanından dayanak alınmalıdır” diyerek kelamlarını sonlandırdı.
Hibya Haber Ajansı