Türkiye’nin ilk kadın gökbilimcisi ve ilk kadın dekanı olarak bilinen Nüzhet Gökdoğan, Google’ın ana sayfasında özel bir Doodle ile anıldı. Bugünün Doodle’ında, “Nüzhet Gökdoğan’ın 113. doğum günü kutlandı” şeklinde bir ifade kullanıldı. Bu olay, Nüzhet Gökdoğan’ın hayatına duyulan merakı arttırdı. Türk bilim tarihinde bir dizi ilkleri başaran Nüzhet Gökdoğan, Türk kadınlarına ilham kaynağı oldu. Peki, Nüzhet Gökdoğan kimdir, kaç yaşında, ne zaman öldü? İşte merak edilen soruların cevapları…
Hatice Nüzhet Gökdoğan, Türk gök bilimci ve akademisyen. Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk bilim kadınlarındandır. “Türkiye’nin ilk kadın gökbilimcisi ve ilk kadın dekanı” olarak bilinir.
Prof. Dr. Nüzhet Gökdoğan, 1910 yılında İstanbul’da doğdu. Babası Atatürk’ün silah arkadaşlarından tümgeneral Mehmet Zihni Toydemir, annesi Nebihe Hanım’dır.
Yatılı olarak okuduğu Erenköy Kız Lisesi’nden 1928 yılında mezun olduktan sonra devlet bursu kazanarak matematik-fizik lisansı yapmak üzere Fransa’ya gönderildi.
Lyon Kız Lisesi’nde Fransızca öğrendikten sonra Erkek Lisesi kısmına geçerek matematik ağırlıklı bir öğrenim gördü.
1932’de Lyon Üniversitesi’nde matematik lisansını tamamladı. 1933 yılında Paris Üniversitesi’nde fizik öğrenimi görmeye başladı ve Paris Gözlemevi’nde staj yaptı. Yıl sonu sınavlarının ardından yurda döndü.
Nüzhet Gökdoğan, İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi’nde Astronomi Enstitüsü’ne ilk Türk doçenti olarak atandı. Üniversite bahçesine gözlemevi kurulması çalışmalarına katıldı.
1936’da Yüksek Mühendis Mektebi’ne (İstanbul Teknik Üniversitesi) müderris muavini olarak atandı ve bu kurumun ilk kadın çalışanı oldu. 1946 yılına kadar matematik doçenti olarak görevini sürdürdü.
1937’de İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi’nde doktora tezini tamamladı. Bu tez, fakülte kayıtlarında “bir” numaralı tez olarak kayıtlıdır. Gökdoğan, Yüksek Mühendislik Mektebi’nde iken tanıştığı Mukbil Gökdoğan ile 1938’de evlendi.
Bu evlilikten kızı Gönül (1941) ve oğlu Ömer Can (1946) dünyaya geldi. 1940 yılında doçent unvanını aldı. Aynı yıl William Marshall Smart’ın Spherical Astronomy adlı eserini Kürevî Astronomi adıyla Türkçeye çevirdi. 1948 yılında profesör unvanın aldı.
Nüzhet Gökdoğan, ayrıca Türk Matematik Derneği’nin (1948), Türk Kadınlar Derneği’nin (1949) kurucuları arasında yer aldı. Çeşitli dönemlerde Türk Kadınlar Derneği’nin başkanlığını yürüttü.
1954 yılında birkaç astronom ile birlikte kurduğu Türk Astronomi Derneğinin başkanlığını 20 yıl boyunca sürdürdü. 1951-1952 yıllarında Amerika Birleşik Devletleri’nin Michigan eyaletine gitti. Ann Arbos ve McMath Hulbert gözlemevlerinde ve Wilson Dağ Gözlemevi ile Palomar Dağı Gözlemevi’nin merkezinin bulunduğu Pasedena’da çalıştı.
Nüzhet Gökdoğan, 23 Haziran 1954’te İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi dekanlığına seçildi ve Türkiye’nin ilk kadın dekanı olarak iki yıl bu görevi sürdürdü. 1958 yılından itibaren 22 yıl Astronomi Kürsüsü başkanlığı yaptı. Bölüm Başkanlığı süresince Fransa’da Meudon ve Nice, İsviçre’de Basel, İtalya’da Asiago Rasathaneleri ile ortak araştırma programları geliştirdi. Aralık 1971’de Astronomi kürsüsünde Türk ve Balkan astronomların katıldığı “Keppler Sempozyumu”nu düzenledi.
1978’de ikinci kez dekan seçildi. Eylül ayında Silivri’de II. Ulusal Astronomi Kongresi’ni düzenledi. Bu Kongre, 1997’de kurulan Ulusal Gözlemevi fikrinin gündeme geldiği ve tartışılmaya başlandığı çok önemli bir toplantı oldu. Nüzhet Gökdoğan, 1980’de dekanlık ve bölüm başkanlığı görevlerini sürdürmekte iken emekli oldu. Akademik yaşamı boyunca 6 ders kitabı çevirdi; 3 ders kitabı yazdı; 13 bilimsel makalesi yayınlandı. TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi’nin kurulmasında ilk adımların atılışında rol oynadı.
Nüzhet Gökdoğan, 24 Nisan 2003 tarihinde 93 yaşında hayatını kaybetti. Cenazesi, Zincirlikuyu Mezarlığı’nda defnedildi.
Kızı Gönül Gökdoğan da Cumhuriyet tarihinin ilk kadın keman profesörüdür.