Ramazan orucunun manasının yalnızca yemek içmekle değil, hislerin ve davranışların da tekrar gözden geçirilmesiyle ilgili olduğunu belirten Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Hep söylenen bir şey vardır: Oruç tutarken sadece midemize değil, gözümüze, kulağımıza ve bütün uzuvlarımıza oruç tutturmak diye söylenir. Bu şekilde bir oruç olursa zaten ramazanın o ilahi hedefine uygun bir oruç oluyor.” dedi.
“Ramazan benlik algısını nasıl etkiliyor?”
Tarhan, ramazanın insanın bilhassa hislerini nasıl etkilediğine ait bilimsel çalışmalara değinerek, ramazan ayında bilhassa bireylerdeki olumsuz bellek algısında azalma tespit edildiğini söyledi.
Çanakkale ve Pamukkale Üniversitelerinin yürüttüğü çalışmalarda ramazan orucunun olumlu benlik algısına tesiri, içindeki düşmanlık hissine tesiri ve öfke denetimine tesirinin araştırıldığını lisana getiren Tarhan, şunları kaydetti:
“Bunlar tek tek incelenmiş, bilimsel olarak çalışma yapılmış. Ramazanda oruç tutan ve nafile oruç tutan kadın ve erkek grupları üzerine çalışmalar yapılmış. Ön testler ve son testler yapılıyor. Ramazan başında ve sonuna doğru tekrar testler yapılıyor ve olumsuz benlik algısında azalma olduğu belirleniyor. Olumsuz bellek algısı, kendine karşı benlik saygısı düşük kimselerin kendini değersiz görme olumsuz görme anlamına geliyor.”
Düşman olma hissindeki değişiklerinde ölçümlendiğini belirten Tarhan, “Pamukkale Üniversitesi’nin yaptığı çalışmada ramazanda bu iki histe hem bayanda hem erkekte azalma olmuş. Bu çok kıymetli bir şey. Olumsuz benlik algısında kişi kendine kıymet vermiyor bilhassa birçoklarına bakıyoruz bu bireylerin bağışlayıcılıkları yok, merhametsizlik var, affetmiyor. Ramazana gelince empati artıyor, affedicilik artıyor. Bu hisler artınca zihinsel bir yük kalkıyor, sırtındaki yük kalkıyor. Bu türlü olunca kendini devamlı makûs hisseden kişi düzgün hissetmeye başlıyor.” diye konuştu.
“Vücut aç kaldığında hücreler yenileniyor”
Tarhan, oruç tutmanın biyolojik tesirleri kadar bir de nörobiyolojik tesirleri olduğunu kaydederek, “2016’da bir Japon bilim insanı otofajiyi bulduğu için Nobel Mükafatı aldı. Otofajide diyet sistemi değişti, dünyada global olarak aralıklı oruç diye bir sistem uygulanıyor artık. Kişi makul saatlerde aç bırakılıyor. Hücre bilimci sitoloji uzmanları, beden aç kaldığı vakit hücrenin kendisinin otofajiye başladığını yani kullanmadığı proteinleri, kullanmadığı birtakım parçalıkları güce dönüştürdüğünü tespit etmişler. Konutta odun bitince öbür şeyleri yakarsınız ya onun üzere beden da kendi içindeki hücreleri yeniliyor. Hatta çalışmalar DNA’daki hasarların bile onarıldığını ortaya koyuyor.” sözlerini kullandı.
Açlığın beşerde hücreleri yenilediğine dikkat çeken Tarhan, “Açmayan çiçeği açtırmak için karanlığa koyarlar. Çiçek hiç ışık girmeyecek formda üç gün karanlıkta kaldığı vakit ‘Eyvah ben tehlikedeyim’ deyip açmaya başlar. İnsanı açlık gerilimine soktuğumuz vakit bedenimiz hücreleri yeniliyor. Bu birebir vakitte en değerli kanserle gayret usulüdür. Kanser neden oluyor? Kanserde denetimsiz çoğalmalar oluyor, DNA bozuluyor. Açlık geriliminde nizam kendi kendini yenilediği için beden DNA hasarlarını onarıyor. Tüm bu nedenlerle Ramazan ayının bu açıdan biyolojik olarak bu türlü bir yararı var.” formunda konuştu.
“Oruç tutanlarda öfke kontrolü artıyor”
Tarhan, ramazanda öfke hissinin arttığına ait argümanların olmasına rağmen aslında durumun tam aykırısı olduğunu söz ederek, şunları söyledi:
“Yapılan çalışmalarda öfke denetimi ölçeğine nazaran ölçümler yapılıyor. Ramazan ayında öfkenin içe atılması, öfkenin dışa vurulması ve öfkeyi denetim edebilme araştırılıyor bireyde. Ramazanda oruç tutanlarda öfke denetiminin arttığı tespit ediliyor. Bu testler ramazan orucunun başında ve sonuna yanlışsız yapılıyor. 3 – 4 hafta ortayla yapılıyor. Birinci birkaç gün alışma süreci olabilir. Alışma periyodunda kişi orucu inanarak tutarsa yarar oluyor. İnanmadan yani toplumsal nedenlerle, el alem ne der diye tutuyorsa istemeye istemeye tuttuğu için oruç kişiyi zorluyor. İstemeye istemeye tutunca beyin yardım etmiyor. Beynimizin üzerinde şuur var, şuurun üzerinde özgür irademizi kullanıp beynimize ‘Açlığı kontrol et’ diye komut veriyoruz. Ramazanda artık yemek arayışı hissetmiyorsunuz. Birinci birkaç gün o his oluyor, ondan sonra beden alışıyor. ‘Ben akşam yiyeceğim artık’ deyip beyni koşullandırmış oluyor. Kişi inandığı vakit beyindeki programı değiştirmiş oluyor. Bu tıpkı vakitte dış denetim değil iç denetim oluyor. Dış denetim yakın etrafın baskısı ile yapılan dış disiplindir. İç denetim, iç disiplindir. Kişinin inanarak yaptığı ülkü disiplin eğitimi ve ülkü irade eğitimi bu halde oluyor.”
“Huzur mutluluktan farklıdır”
İnanmanın kişiyi huzurlu kıldığını kaydeden Tarhan, “İnanmanın verdiği bir şey var. İnsanın en önemli ihtiyacı huzurdur. Huzur mutluluktan farklıdır. Mutluluk genellikle Batı kültüründe hep dış nedenle mutluluk anlaşılır. ‘Şunu giy mutlu ol, şunu al mutlu ol, şunu ye mutlu ol’ tarzında. Halbuki iç nedenle mutlu olmak, sahip olduğun küçük şeylerden mutlu olmak, içtiğin bir çaydan, çalışmayan uzuvların yerine çalışan uzuvları düşünüp mutlu olmak insanı huzurlu da yapar.” diye konuştu.
“Ramazanda kişi kendini öz denetime sokuyor”
Tarhan, ramazan ayında bireyin kendini öz kontrole olağan tuttuğunu belirterek, “Ramazanın en çok, insanı yanılgı yapmaktan hami tesiri var. Bu savunma tesiri kişinin kendi nefsiyle hesaplaşmayı sağlaması, kendi istekleriyle, dürtüleriyle hesaplaşma sağlaması yadsınamaz. Terapilerde terapistler şahsa ayna olmaya çalışıyor. Bireye ayna olup onun kişiliğindeki güçlü ve zayıf taraflarıyla, sorun çözme tarzı, gerilim idare tarzı üzere faktörlere bakılıyor. Ona nazaran şahsa yol gösterilemeye çalışılıyor. Ramazanda kişi kendini nefis muhasebesinden geçiriyor. Kendini öz kontrole sokuyor. ‘Nerede yanlış yaptım? Dur, düşün, yeniden değerlendir’ diyor. Otomatik yaptığı şeylere mola veriyor.” dedi.
“Ramazan doyum erteleme yaptırıyor”
Bunun birebir vakitte insanın kendini revize etmesi olduğuna değinen Tarhan, “İnsan kendinde zihinsel olarak bir yenileme yaparsa ‘Nerede yanlış yaptım, şu ana kadar kimi kırmıştım, insanlara karşı daha iyimser olmalıyım, sahip olduğum şeylerin kıymetini bileyim’ üzere sorular sorar. Bu noktada sabır ve dayanıklılık kıymetlidir. Ramazan, doyum erteleme yaptırıyor. Hazları zarurî erteleme yaptırıyor. Doyum erteleme modülü var. Bilhassa ergenlik çağındaki çocuklar doyum erteleme hünerleri olmadığı için zevk tuzaklarına düşüyorlar. Hoşlandıkları bir şeyin çabucak olmasını istiyorlar. İnsan beyni ‘Hemen, şimdi’ diyor. Halbuki çocukluk ve gençlikte öğreneceksin, şimdiyi yaşayacaksın. Yetişkinlik ruhsal olgunluğa işaret ediyor.” sözlerini kullandı.
Tarhan, ruhsal olgunluğu olan bireyde doyum erteleme olgunluğu olduğunu lisana getirerek, kelamlarına şöyle devam etti:
“Doyum erteleme olgunluğu olan bir kişinin gerilime karşı dayanıklılık marifeti vardır. Gerilimden bir şey öğrenir ve gerilimden sonra tekrar tıpkı haline gelir. Gerilime karşı dayanıksız olan bir kimse benlik gücünü kaybeder. Anaokulundaki çocuklara lokum testi yapıyorlar. 15 dakika beklemeyi başaranlara daha çok lokum veriyorlar. Çabucak isteyene bir tane veriyorlar. Yirmi sene sonra tıpkı şahısları bir daha ölçüyorlar. Doyum erteleme marifeti olan şahısların duygusal zekaları yüzde 20 daha yüksek çıkıyor. Karşı cinse münasebette daha istikrarlı oluyorlar. Yalnızca akademik muvaffakiyet değil toplumsal ve duygusal hünerleri daha çok gelişmiş oluyor.”
Hibya Haber Ajansı