Finansal sistem yaptırımları… Jeopolitik durum hızlanırsa Rus varlıklarından ve dolaylı tesirler üzerinden EM sepetinden bir kaçışa sahne olacağı ortada. Temel etken ise, mevcut durumun ne derece ilerletilebileceği üzerinden kıymetlendirilmek durumundadır. Daha evvelki tahlillerde, varlık dağılımı ve finansal piyasa ekseninde riskleri değerlendirirken, burada ise global finansal sistem üzerinden uygulanabilecek yaptırım tesirlerine bakacağız.
�
Yaptırımlarda SWIFT seçeneği…�Rus bankalarının SWIFT global ödeme sisteminden çıkarılması düşünülüyor. Batılı ülkeler, rastgele bir işgal durumu olursa hangi ekonomik ve finansal yaptırımların geri dönüş tesiri olmadan Rus iktisadını etkileyeceğini değerlendirecektir. En efektifi SWIFT olarak düşünülüyor, ki 2014’te misal Ukrayna krizi ve yaptırımlar kelam konusu olduğunda Rusya birtakım ülkelerle SWIFT’e alternatif SFSP ismi verilen bir sistem üzerinde çalışmalar yapmıştı. Hem Rusya hem de Ukrayna ile hudut komşusu olan Belarus, ileride daha fazla sorun olabileceğine dair tahminen de evvelden ihtarda bulunarak, kendi finansal sistemlerini SWIFT ağından ayırma ve bunun yerine Rusya’nın Finansal Mesajların Transferi Sistemi (SPFS) alternatifine bağlama sürecini başlattı.
�
SWIFT nedir?�Society for Worldwide Interbank Financial Telecommunication’ın kısaltması olan SWIFT; bankacılık süreçlerinde “özellikle uluslararası işlemlerde” yabancı para cinsinden elektronik fon transferi için standart sağlayan bir kod sistemi. Bu sistem sayesinde tüm dünyada bankalar ortasında “elektronik fon transferi standardı” sağlanmaktadır. SWIFT, bankalar ortası ödeme transferlerinin çok kısa müddette gerçekleşmesini sağlar. Yurt dışı yahut yurt içinde yapılan döviz transferlerinde yurt dışı hesap muhabirlerinin misyon aldığı SWIFT ödeme sistemi kullanılmaktadır. Sistem ayrıyeten BIC (Banka Tanımlayıcı Kodları) kodu sayesinde her bankayı tanımlar.
�
SWIFT’e alternatif SPFS, farkları ve teknik altyapıları… Rusya’nın SPFS’si SWIFT’den üç kat daha ucuz olsa da, ağın kendisi yalnızca hafta içi çalışma saatlerinde çalışır ve mesajları 20 kb ile sınırlıdır. Bu arada SWIFT, 7/24 çalışır ve ağı üzerinden 10mb iletilmesine izin verir. SPFS, SWIFT’in Rusya’daki karşılığıdır ve ABD hükümetinin Rusya’yı SWIFT sisteminden ayırmakla tehdit etmesinin akabinde 2014’ten beri Rusya Merkez Bankası tarafından geliştirilmiştir. Mart 2018 itibariyle, 400’den fazla Rus kuruluşu (çoğunlukla bankalar) ağın bir modülü. Bu, SPFS sisteminin Rusya içi süreçleri desteklediği manasına gelir, lakin rastgele bir SWIFT irtibatının kesilmesiyle ilgili sorun, milletlerarası temasın olmaması olacaktır. O vakit bu, Rusya’nın SPFS’yi öteki sistemlerle ne kadar süratli entegre edebileceği ve ABD’nin SPFS’ye bağlanan ülkelere de yaptırımlar uygulayıp uygulamayacağı sorusu haline geliyor. SWIFT sisteminde dolar ile süreç yapıldığında bu süreçlerin otomatik olarak ABD sisteminden geçmesi gerekmektedir. Bu, ABD’nin işlemleri izlemesinin ve para transferlerine müdahale etmesinin önünü açıyor.
�
Aslında, Rus SPFS ağını Çin merkezli Sınır Ötesi Bankalar Arası Ödemeler Sistemi (CBIBPS) ile entegre etme planları varken, Rus hükümeti de SPFS’yi Türkiye ve İran üzere gelişmekte olan ülkelere yaymak için görüşmelerde bulunuyor. 2019’dan bu yana, SPFS’yi Çin, Hindistan, İran’daki diğer ülkelerin ödeme sistemlerine ve ayrıca Ermenistan, Belarus, Kazakistan, Kırgızistan’ı içeren Avrasya Ekonomik Birliği (EAEU) içindeki ülkelere bağlamak için birçok muahedeye varıldı. EAEU’nun ayrıca Sırbistan, Singapur ve Vietnam ile Serbest Ticaret Anlaşmaları vardır ve diğer birçok anlaşma beklemededir. 2020 sonunda Ermenistan, Belarus, Almanya, Kazakistan, Kırgızistan ve İsviçre’den 23 yabancı banka SPFS’ye bağlandı.
�
Ek bir bilinmeyen, Rus SPFS sisteminin Çin’in CBIBPS’si gibi diğer sistemlerle tam olarak ne kadar hızlı ve ne kadar kapsamlı bir şekilde entegre edilebileceğidir. ABD istihbaratı – Afganistan’daki farkındalık eksikliğine dayanarak, SPFS’nin ahenk sağlama yeteneğini de hafife almış olabilir. Bu da ihtimal dahilinde elbette.
�
Sonuç? 2014’te finansal ve iktisat alanına ağırlaşan yaptırımlar, Rusya’yı pek de geri çekmemişti ve Rusya o günlerde olduğundan daha ileride bir pozisyonda. Hatırlayacak olursak, o devirde de birkaç hükümet yetkilisi ve oligarkların gerek mal varlıklarına, gerekse de para hareketlerine ait birtakım kısıtlar kelam konusu olmuştu. Emsal sistematiğin devreye sokulmasını bekleyebiliriz, fakat SWIFT’ten çıkarılmak aslında Rusya için, misal halde ABD ile çatışan ve aslında Amerikan finansal sisteminin kontrolünden, denetiminden geçmek istemeyen ülkelerin daha fazla SPFS üzere alternatif bir sistemin içine girmeyi değerlendirmesine de yol açabilir. ABD’nin ise bu türlü bir duruma karşı, SPFS’i seçen ülkelere de yaptırım uygulamak üzere bir seçeneği değerlendirmesi beklenebilir.
�
Aslında Rusya ve Çin başta olmak üzere birçok ülke ticari ilgiler açısından da alternatif finansal sistem ödemesini entegre etme çabasındalar, hatta birçok ülkenin mahallî paralarla ticarete kayması da aslında sistemde dolar deveranını ve konvertiliteyi azaltma manasında motivasyon konusu. Olay aslında, yeni finansal sistem devinimi ya da birçok ülkeyi içine alacak finansal sistem krizi formunda sonuçlarla tezahür edebilir. Kanımca, tüm ödeme sistemlerini ayırmak keskin bir bıçak üzere olacaktır. Global finansal sistem gereğince entegre, ve böylesine bir yaptırım yalnızca Rus bankalarının değil birebir vakitte Batılı finansal sistem oyuncularının da işlerini ve ticari münasebetlerini zorlaştıracak, birebir vakitte alternatif araçlar üzerinden sistemdeki dolar dolanımını azaltarak, mahallî paraların dolara çevrilmesini de azaltacaktır. Sonuçta, global ticarette hala hard currency kullanımı hakim ve bu hard currency de aslında çoğunlukla dolar. Doların, konjonktürel olarak hala değişen Fed beklentileri nedeniyle daha fazla talep görmesi ihtimali bulunuyor.
Kaynak Tera Yatırım-Enver Erkan
Hibya Haber Ajansı