Üsküdar Üniversitesi NPİSTANBUL Hastanesi�Uzman Klinik Psikolog Özgenur Taşkın, makus haber bağımlılığı olarak tanımlanan doomscrolling’in şahısta yol açabileceği ruhsal ve nörolojik meselelere değindi, kıymetli tavsiyeler paylaştı.
Doomscrolling teriminin Türkçe’de aralıksız olarak berbat haber okuma eğilimi ve makûs haber bağımlılığı manasına geldiğini belirten Uzman Klinik Psikolog Özgenur Taşkın, “Doomscrolling diğer bir anlamı ile ‘felaket kaydırması’ olarak ifade ediliyor. Görülen kötü haberlerle beraber merak duygusu da artıyor ve sanki yara kaşımak gibi hep bir sonraki haber takip ediliyor. Deprem felaketi ile beraber gördüğümüz kötü haberleri takip ederken ekran ya da sosyal medya başında geçen sürenin farkında bile olmuyoruz” dedi.
Felaket kaydırması ile birlikte ekran müddetlerinin uzadığına ve insanlardaki ruh sıhhatinin da önemli seviyede etkilendiğine dikkat çeken Uzman Klinik Psikolog Özgenur Taşkın, “Felaket kaydırması bireylerde ikincil travmaya sebebiyet verebilir. İkinci travma dediğimiz durumda kişi felakete maruz kalmasa bile yaşamışçasına süreçleri takip edip ve zihninde kurgulayıp travma semptomlarına maruz kalabilir. İrkilme hissi, daima ağlama ya da ağlama isteği, uykusuzluk ya da çok ahenge, iştahsızlık ya da tıkınırcasına yeme, telaş, endişe ve ümitsizlik semptomlar ortasında görülebilir. Şahısların bu hislere sahip olması için direkt sarsıntısı yaşamasına bile gerek yoktur. Bireyler gün uzunluğu yapacağı doomscrolling ile tüm bu semptomları yaşayabilirler” diye konuştu.
Uzman Klinik Psikolog Özgenur Taşkın, makûs haber takip etme alışkanlığının durdurulamama sebeplerini ve yol açtığı problemleri şöyle özetledi:
“Felakette uğramamış bile olsak felaket ortamı ile bağ kurma ve olup biteni öğrenme gereksinimi oluşuyor. Ekseriyetle bu şahıslar yardım ve yararlı bilgi öğrenme muhtaçlığı olarak yorumlasa bile bu oran epey düşüktür. Bilgileri yararlı olmadığını fark ettiğimiz anda bu durumun doomscrolling olduğunu anlayıp durdurmalıyız.
Durumu bilmek, durumu denetim edebilme fikri verir. Felaketler bizim için bir bilinmezliği işaret eder ve bilinmezlik insan psikolojisinin baş edemediği en kritik noktalardan bir adedidir. Kişi daima olarak doomscrolling yaparak denetim ettiğini düşünür. Lakin durum kişinin denetiminden çok daha uzak olduğu için yalnızca tasaya ve denetim edilemezliğin teyidine yol açar.
Tehlikeyi tespit etmek hudut sistemimizin daima tetikte kalmasına neden oluyor. Evrimsel olarak da tehlikeyi tespit etmek ve tetikte olmak kıymetlidir lakin beynin daima olarak tehlike hissini tazelemesi ve daima tetikte kalması, hudut sisteminin istikrarını bozabilir ve psikiyatrik hastalıklara sebebiyet verebilir.
Dommscrolling kişinin sistemini bozabilir. Bireyde ağır anksiyete, depresyon, gerilim ve şikayetler başlayabilir. Hormonal düzeylerde değişikliklere yol açabilir. Sindirim sistemi sorunları, dikkat ve konsantrasyon sorunları, baş ağrıları, uyku ve iştah sorunlarına sebebiyet verebilir.”
Her şey harika üzere bir kenara çekilip deprem felaketi olmamış üzere davranmanın gerçekçi bir yaklaşım olmayacağını belirten Uzman Klinik Psikolog Özgenur Taşkın, “İkincil travmanın travmayı yaşayanların ve travma sonrası stres bozukluğuna sahip olanların etkileneceği kadar kişiyi etkilediğini söylemek mümkün. İkincil travmaya maruz kalmamak için doomscrolling‘ten uzak durmak oldukça önemli” dedi.�
Taşkın, kademeli olarak bireye ziyan veren bu durumu değiştirmenin mümkün olduğunu şu tavsiyelerle açıkladı:
“Sınır koymak ve günlük saat belirlemek: Şayet gün içinde belirli saatleri habere ayırırsanız odak noktanız daima olarak haberler olmayacaktır. Bu durum da anksiyetenizi azaltmaya yardımcı olacaktır.
Rutinlere kademeli geçiş yapmak: Rutinlere kademeli dönüş yapılması, bireye inançta olduğu hissini verir. Şayet okul, iş, kurs ve spor üzere daima olarak devam ettiğiniz alanlar varsa bunlara devam etmek kıymetli bir gerilim düzenleyici olacaktır.
Kendi vücudunuz ile temasa geçmek: Gün içinde depresif his durumunuzdan ötürü hiçbir şey yapmak istemiyor olabilirsiniz. Bu durumda da tekrar doomscrolling’e geçiş yapabilirsiniz. Kendinizi durdurup vücudunuza yeterli gelecek şeylere odaklanmayı deneyin. Sıcak bir alan, rahat bir beden durumu, gerilimi dengeleyecek seviyede kısa bir yürüyüş, pak hava üzere size âlâ gelen rutinlerden modül parça deneyin.
Kişiler ile yüz yüze temasa geçin: Eğer imkanlarınız elveriyorsa felakete uğrayan şahıslar ile yüz yüze temasa geçip dayanak sağlayabilmek hem çok daha verimli olacaktır hem de size inançta olma ve inanç verme hissini yaşatacaktır.”
Hibya Haber Ajansı