Bakanlıktan yapılan açıklamaya nazaran, ‘Tarımsal Kuraklıkla Mücadele Stratejisi ve Eylem Planı’ hazırlıklarını sürdüren Bakanlık, ayrıyeten Ziraî Araştırmalar ve Siyasetler Genel Müdürlüğü’nün (TAGEM) bünyesinde ülkenin dört bir yanında faaliyet gösteren Enstitülerince değişen iklim ve toprak şartlarına uygun abiyotik (ekstrem sıcaklık, kuraklık, tuzluluk vb.) ve biyotik (hastalık ve zararlı) gerilim şartlarına güçlü hem de bu şartlarda bile yüksek verimli ve kaliteli tohum ıslah çalışmalarına uzun müddettir devam ediyor.
Bu kapsamda Araştırma Enstitüsü Müdürlüklerince kuraklığa tolerantlı 30 ekmeklik buğday, 12 makarnalık buğday ve 19 arpa çeşidi geliştirilerek üreticinin hizmetine sunuldu.
Konya Bahri Dağdaş Memleketler arası Ziraî araştırma Enstitüsüne bağlı olarak 2010 yılında kurulan ve dünyada üçüncü olan Kuraklık Test Merkezinde on binlerce malzeme morfolojik, fenolojik ve fizyolojik olarak testten geçiriliyor. Merkezde bugüne kadar 19 çeşit testlerden muvaffakiyetle geçerek tescil edildi.
Tescil edilen çeşitler son yıllarda özel kesime ve TİGEM’e devredilerek tohum çoğaltma çalışmaları yapılıyor. Bu çeşitlerden TANER ve BOZKIR kuraklık dayanımı ve yüksek su kullanım aktifliği özellikleri ile mevcut kuruda ekilen çeşitlere nazaran randımanda yüzde 15-20 artış sağlamışken kalitede ise TANER yüzde 250, BOZKIR ise yüzde 200 artış kaydedildi. Her iki çeşit de iklim değişimine ahenk konusunda umut veriyor. TİGEM’e devredilen SELÇUKLU ise daha yüksek randıman ve kalite kıymetlerine sahip özellikleri ile piyasaya sunulacak.
“Ülke geneline yayılması bekleniyor”
Kuraklığa güçlü çeşitler Konya, Karaman, Aksaray, Niğde, Nevşehir, Sivas, Tokat, Kayseri, Çorum, Çankırı, Yozgat, Kütahya, Afyonkarahisar, Erzurum, Kars, Kastamonu, Mersin, Ardahan, Gaziantep, Eskişehir, Denizli, Burdur ve Kırşehir başta olmak üzere tüm Türkiye’ye yaygınlaştırılması hedefleniyor. Bu yayılma suratı dikkate alındığında geliştirilen çeşitlerin kullanım oranının, yakın vakitte ekmeklik buğday ekiliş alanlarında değerli bir seviyeye ulaşması bekleniyor.
“Kuraklığa dayanıklı nohut”
2022 yılında teklif edilen ve TAGEM – Doğu Akdeniz Geçit Jenerasyonu Ziraî Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü’nün 2023-2027 yılları ortasında yürüteceği “Kuraklık Stresine Dayanıklı Nohut Genotiplerinin Geliştirilmesi” projesi ile kuraklığa sağlam, üreticilerin ve pazarın isteklerine uygun yeni nohut çeşitleri geliştirilmeye çalışılıyor. Bu hedefle kuraklığa sağlam ebeveyn sınırlar belirlenecek ve ıslah programı oluşturulacak.
“Mısırda projeler devam ediyor”
“Mısırda Kuraklık Stresine Toleranslı Çeşit Islahı” isimli TAGEM tarafından finanse edilen 2017-2021 yılları ortasında yürütülen proje kapsamında; kuraklığa toleranslılık ıslahı için oluşturulan popülasyonlardan ileri kademede nitelikli çizgiler elde edilmiş ve evvelki devirlerde başarılı olan saf çizgiler birbirleri ile melezlenerek aday çeşitler geliştirildi. Bu proje Batı Akdeniz Ziraî Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü (BATEM) liderliğinde yürütülmekte olup, başka mısır çalışan enstitülerimizde lokasyonlar biçiminde gerçekleştiriliyor. Projenin 5 yıllık ikinci dilimi 2022’de başlatılarak çalışmalar planlanmalar kapsamında sürdürülüyor.
“Hayvancılığa kaba yem”
Kaba yem muhtaçlığının giderilmesine yönelik olarak, kurağa tolerant yem bitkisi (macar fiğ, otlak ayrığı, kılçıksız brom, korunga gibi) çeşit geliştirme çalışmaları da devam ediyor.
Orta Anadolu ve Geçit bölgelerine uygun kurak şartlara güçlü iki adet çeşit Aksoyak ve Özcan macar fiğ çeşitleri 2020’de geliştirildi. Kuru koşullarda yürütülen yonca çalışmaları, yonca ıslah projesi çerçevesinde sürdürülüyor. 2020 yılı çalışma sonuçlarına nazaran kuru şartlarda iki adet çeşit adayı malzeme bölge randıman denemelerinde olumlu sonuçlar alınarak tescil başvurusu yapıldı. Dünya genelinde kurak ve yarı kurak bölgelerde hayvancılıkta kaba yem olarak yaygın olarak kullanılan lakin Türkiye’de pek tanınmayan çalı bitkisi konusunda yapılan çalışmalardan olumlu sonuç alındı. Ankara Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü ve Eskişehir Geçit Jenerasyonu Ziraî Araştırma Enstitüsü’nde çoğaltım ve araştırma çalışmaları sürdürülüyor.
Çok su tüketen ve 8-10 ton silaj elde edilen silajlık mısıra alternatif olabilecek silajlık yulaf ve tritikale geliştirme çalışmaları sonucunda, dekara 7 ton silaj elde edilebilen yulaf ve tritikale çeşitleri geliştirildi.
“Endüstri Bitkilerinde Kuraklığa Toleranslı Çeşit Çalışmaları”
Kuraklığa epeyce güçlü ve marjinal alanlarda da rahatlıkla yetiştirilebilen aspir bitkisinde de Trakya Ziraî Araştırma Enstitüsü tarafından Linas ve Olas isimli çeşitler tescil ettirildi.
Enstitüler de ayrıyeten “Soyada Verim ve Kalite Özellikleri Bakımından Üstün, Kuraklığa Toleranslı Genotiplerin Geliştirilmesi (2021 – 2023 )” TÜBİTAK projesini sürdürülüyor. Proje sonunda kurağa tolerant soya çeşitlerinin geliştirilmesi bekleniyor.
Nazilli Pamuk Araştırma Enstitüsü Müdürlüğünce TÜBİTAK iş birliği ile Lif Randımanı ve Kalitesi Yüksek, Biyotik ve Abiyotik Gerilim Faktörlerine Tolerant Yerli Pamuk Genotiplerinin, Klasik Islah ve Moleküler Sınıflama Prosedürleri ile Geliştirilmesi Projesi yürütülüyor. Proje çalışmalarında 2020 yılında tescil edilen Çerdo, Selçuk Beyefendi ve Volkan çeşitlerinin kuraklığa orta tolerant olduğu belirlendi.
Marjinal alanlarda ve nadas alanlarında toprağı yormadan yetiştirilebilecek kurağa güçlü ketencik bitkisi için ülkemizde birinci yerli ve ulusal ketencik (Aslanbey) çeşidi 2017 yılında tescil edildi. Yenilenebilir güç kaynağı olarak ketencikten hem kaliteli biyodizel hem de kaliteli biyojet yakıtı elde edilmekte olması yeşil mutabakata imza atmış olan Türkiye için büyük ehemmiyet taşıyor.
TAGEM-Üniversite iş birliği ile “Kurağa Dayanıklı Hibrit Şeker Pancarı Çeşit Geliştirme Projesi” de devam ediyor. Proje sonunda kurağa tolerant şeker pancarı çeşitlerinin geliştirilmesi bekleniyor.
“Tarımsal Kuraklıkla Mücadele Stratejisi ve Eylem Planı”
Tarım ve Orman Bakanlığının “Tarımsal Kuraklıkla Mücadele Stratejisi ve Eylem Planı” kapsamında çalışmaları devam ediyor. Planda yer alan kimi gayeler ise şöyle:
İklim değişikliği ve kuraklıkla çaba ismine kuraklığa dayanıklı-tolerant ve iklime uyumlu hububat çeşitleri geliştirilerek bunların kullanımının yaygınlaştırılması, daha az su tüketen, su kullanım aktifliği yüksek sanayi bitkileri geliştirilmesi, kuraklığa dayanıklı-tolerant çayır-mera yem bitkilerinin geliştirilmesi, toprak sıhhatinin korunması ve topraktaki suyun koruma edilmesi ismine Toprak İşlemesiz Tarım, Azaltılmış Toprak Sürece ve Direkt Ekim Sistemlerinin tanıtılması ve yaygınlaştırılması, çayır ve meralara kuraklığa sağlam bitki tohumlarının direkt ekim sistemi ile ekilmesi, orta Anadolu’da küçükbaş hayvancılığın geliştirilmesi ve yaygınlaştırılması (Merinos ve Akkaraman geliştirme projeleri), orta Anadolu’da büyükbaş hayvancılıkta iklim değişikliğine uyumlu hayvan varlığının arttırılması ve gerekli dönüşümün sağlanması (Anadolu Esmeri Geliştirme Projesi), kuraklık algısının belirlenmesi ve buna uygun stratejiler geliştirilmesi, bitki genetik kaynaklarının belirlenmesi, toplanması, karakterizasyonu ve ıslah programlarına entegrasyonu.
Hibya Haber Ajansı