Üsküdar Üniversitesi Toplumsal Bilimler Enstitüsü uygulamalı psikoloji öğretim vazifelisi İdil Arasan Doğan, ani gelişen afet durumlarında yaşlı bireylerin yaşadığı his durumlar hakkında değerlendirmelerde bulundu ve ruhsal uygun oluşlarının sağlanabilmesi için değerli tavsiyelerde bulundu.
Öğr. Gör. İdil Arasan Doğan, ‘Afet durumları yaşlı bireylerin uyum sağlamış oldukları koşulların aniden değişimi olarak belirmekte olup, bu değişimlere nasıl uyum sağlanacağının yarattığı zorlu bir süreçtir’ dedi ve kelamlarına şöyle devam etti:
“Bu süreçte değerli olan yaşlı birey için olağan yaşantının bir an evvel sağlanmasıdır. Temel amaç afetlerle birlikte vücuda, duyguya ya da dünyaya dair inançların sarsılması sonrasında beraberinde yaşanan kopmaların onarılması, kurulacak ilgi ve takviyelerle bu ilişkilerin yine oluşturulmasıdır. Öncelikle ruhsal birinci yardımda var olan dertleri ve fizikî durumu müdahale olmaksızın anlaşılmaya çalışılmalı lakin ruhsal problemler üzerine direkt soru sorulmamalıdır. Burada kilit nokta ruhsal triyajdır. Bunu yapacak görevlilerin gerekli eğitimleri almış olmaları, ne vakit ne yapacaklarını bilmesi epeyce kıymetlidir. Bilhassa afet süreçlerinin yarattığı kırılgan durumlar, yaşlılık devrinin kendine has süreçleriyle yaşanabilecek kırılganlığı artırıyor. Maalesef ülkemizde yaşanan ve eşi gibisi olmayan Kahramanmaraş merkezli sarsıntıdan çok sayıda yaşlı etkilendi. Bakımevinde kalan yaşlılarımızın ise sonrasında ne yapacağını bilemez halde yardıma muhtaç kalması da durumun çaresizliğini ortaya koydu.”
Yaşlılık devrinin en büyük zorlanmalarından birisi olan kayıpların bu afetle birlikte epeyce ağır olarak yaşandığını vurgulayan uygulamalı psikoloji öğretim vazifelisi Doğan, “Yaşlı bireyler periyodu itibariyle akran kaybı, eş kaybı, rol kaybı üzere birçok kayıpla karşı karşıya kalıyor. Ansızın ve beklenmedik olan deprem üzere afetlerde yaşanan kayıpları ise yaşlılar kendilerine nazaran farklı boyutlarda reaksiyonlar vererek karşılıyor. Bununla birlikte gerçeği inkar etme, mümkün ve var olan demansiyel süreçlerin atak göstermesi ile beliren unutkanlıklar, bilişsel aktivitelerde gerileme, yalnız kalma isteği ve içe çekilme belirtileri ağır olarak görülüyor. Kendince tahlil olarak düşündükleri ile sorunu çözemediklerinde ise gerginlik ve korku artıyor. Bu süreçler yaşlı bireyde oryantasyonda bozulma ve davranışsal süreçlerde kötüleşme ile sonuçlanıyor.” diye konuştu.
Deprem üzere ani gelişen afetler sonrası yaşlı bireylerde en ağır olarak gözlemlenen hislerin endişe, kayıp, yas, tasa ve depresif ruh hali olduğunu tabir eden Öğr. Gör. İdil Arasan Doğan, “Burada oluşan beklentisel hisler kaygı, bir reaksiyon olarak ortaya çıkan kayıp, yasa eşlik eden sıkıntı duygusu ve duygusuzluk olarak tabir edilebilecek durum ise depresyon olarak açıklanabiliyor. Yaşlıların bu travmayı en az hasarla atlatabilmesi için kişilerarası dayanak düzeneklerinin harekete geçirilmesi ve bakım süreçlerinin acele olarak devreye sokulması hayli kıymetli. Bu bağlamda yakınlarına süratlice ulaşım, yemek ve suyun hazır bulundurulması ve bir yere sevki gerekli ise karar önceliği gerekiyor.” dedi.
Öğr. Gör. İdil Arasan Doğan, süreçte verilen suyun yaşlıların ahenk sağlaması ve sakinleşmesini kolaylaştırdığını söyledi ve kelamlarını şöyle sürdürdü:�
“Uyum sağlamaya yönelik başka objeler tesbih, yastık üzere eserler olarak düşünülebilir. Bunların yanı sıra yaşlıların afetleri en az hasarla atlatabilmeleri, ‘o an orada olmak ilkesi’ ile oluşacak psikososyal çalışmalar ve sakin bir ses tonunda ‘her şey yoluna girecek’ üzere telkin edici telaffuzlar eşliğinde inançlı alanlarının oluşturulmasına bağlıdır. Mahremiyetlerinin gözetilmesi, kullandıkları ilaç, gözlük ve işitme aygıtlarının evvelden yedeklerinin hazır bulundurulması, şayet yaşlının demansı var ise kesinlikle daha evvelce var olan yer belirleyicisinin olması, isminin yer aldığı bir takının kullanılması üzere uygulamaların bu noktada önleyici ve gözetici müdahaleler ortasında yer aldığı söylenebilir. Ek olarak yaşlı birey Alzheimer’lı bir hasta ise muhtemelen bırakılan yerde durmayacaktır, bu nedenle epeyce dikkatli olunmalıdır. Afet alanında takviye veren kimselerin yaşlı ve demanslı hasta ile irtibat konusunda eğitiminin sağlanması da epey kritiktir. Bunlarla birlikte hazır halde bekletilecek acil afet bakım merkezlerinin oluşturulması epeyce pahalıdır.”�
Disiplinlerarası iş birliğinin çok kıymetli olduğu bu süreçlerde geriatri – geropsikiyatri temelindeki kişilerarası yaklaşımların, hayatı gözden geçirmenin, bilişsel fonksiyonların aktivasyonuna yönelik ve küme temelinde yapılacak çalışmaların aktif olacağını belirten Öğr. Gör. İdil Arasan Doğan, “Bir umut aşılama olarak yaşlı bireyin toplumsal iştirakinin sağlanması, işe yaramışlık hissinin desteklenmesi tahminen de süreçte en pahalı olumlu müdahale olarak görülebilir. Ek olarak yaşlı bireyin birlikte yaşadığı ve alakada olduğu aile üyeleri ile bakım verenler, bakım merkezi çalışanları ya da öteki hizmet veren bireylere yönelik yaşlılık, yaşlı bakımı üzerine psikoeğitim verilmesi yaşlanan bir toplum olarak toplum ruh sıhhatimize katkı sağlayacak olup acil afet durumlarında önleyici bir düzenek olarak fonksiyon görecektir.” sözlerini kullandı.
Hibya Haber Ajansı